Insulinooporność – na czym polega
Insulinooporność nie jest chorobą, a zaburzeniem metabolicznym, które polega na obniżonej wrażliwości tkanek (tkanki tłuszczowej, wątroby, mięśni szkieletowych) na działanie insuliny.
Insulina to hormon wytwarzany przez komórki β wysp trzustkowych, który odpowiada m.in. za regulowanie stężeń glukozy.
W insulinooporności dochodzi zatem do nieprawidłowych wartości glukozy we krwi. Taki stan nazywany jest często stanem przedcukrzycowym, ponieważ znacząco zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Zazwyczaj przez wiele lat da się uniknąć tej choroby, poprzez wytwarzanie przez trzustkę większej ilości insuliny (hiperinsulinemizm).
Hiperinsulinemizm zapobiega zatem powstawaniu cukrzycy, ale wpływa również niekorzystnie na inne procesy w organizmie m.in. przyczynia się do zaburzeń gospodarki cholesterolowej, odpowiada za tendencję do zwiększenia masy ciała, stłuszczenia wątroby, reguluje ciśnienie tętnicze krwi oraz wpływa na pracę jajników [1].
Przeczytaj także: Mam cukrzycę ciążową, czy urodzę zdrowe dziecko? Odpowiada położna
Objawy insulinooporności
Do objawów insulinooporności zaliczyć możemy:
- nadmierną senność po posiłku (zwłaszcza węglowodanowym),
- przyrost masy ciała,
- niepowodzenia w redukcji masy ciała,
- obniżenie nastroju,
- „mgłę” umysłowa,
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- rozdrażnienie,
- bóle głowy „tzw. ciężka głowa”
- bóle stawów,
- zmiany skórne o typie rogowacenia ciemnego (na szyi albo pod pachami – zaawansowana oporność),
- ogólne ciągłe zmęczenie,
- uczucie zimna,
- częste uczucie głodu około 2-3 h po posiłku,
- tzw. wilczy apetyt (szczególnie na słodycze – hipoglikemia).
Konsekwencje insulinooporności
Nieleczona insulinooporność przynosi wiele niebezpiecznych powikłań zdrowotnych. Kliniczne następstwa insulinooporności obejmują:
- zespół metaboliczny,
- cukrzycę typu 2,
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby układu sercowo-naczyniowego,
- niealkoholowe stłuszczenie wątroby,
- aterogenną dyslipidemię,
- obturacyjny bezdech senny,
- zespół policystycznych jajników,
- niektóre nowotwory,
- choroby neurodegeneracyjne, w tym chorobę Alzheimera.
Dietoterapia w insulinooporności
Wprowadzenie zmian przy insulinooporności powinno uwzględniać zmiany stylu życia oraz dietoterapię. Przy towarzyszącej nadwadze lub otyłości zalecana jest dieta niskoenergetyczna/redukcyjna prowadząca do normalizacji masy ciała.
Dieta powinna być odżywcza, zbilansowana i dostosowana do trybu życia pacjenta. Posiłki powinny być spożywane 4-5 razy dziennie w regularnych odstępach wynoszących 3-4 godziny. Ostatni posiłek powinien być zjadany na 2-3 godziny przed snem.
Zalecana jest dieta z niskim indeksem/ ładunkiem glikemicznym. Wskaźnik indeksu glikemicznego (IG) opracowano w oparciu o wzrost stężenia glukozy we krwi po spożyciu produktów spożywczych zawierających w swoim składzie węglowodany. Określa on zatem o ile % podniesie się poziom cukru (glukozy) we krwi po spożyciu 50 g węglowodanów danego produktu, w stosunku do odpowiedzi glikemicznej na taką samą ilość węglowodanów pochodzącą z produktu wzorcowego, jakim jest glukoza (dlatego białka i tłuszcze mają zerowy IG). Indeks glikemiczny określa się w skali od 0 do 100.
Produkty spożywcze można zatem podzielić na:
- produkty o niskim IG: <55
- produkty o średnim IG: 55-70
- produkty o wysokim IG: >70
Nie jest to wskaźnik idealny, ponieważ określa jedynie wpływ węglowodanów na glikemię, a nie bierze pod uwagę tego, jak dużo danego produktu spożywamy (porcję) i z czym go łączymy. Dlatego lepszym wyznacznikiem jest ładunek glikemiczny (ŁG). Wynik ŁG stanowi iloczyn IG produktu i ilości węglowodanów zawartych w jego zwyczajowej porcji. Otrzymany wynik dzieli się przez 100.
Wartości ładunku glikemicznego produktów spożywczych prezentują się następująco:
- niski ŁG: <10
- średni ŁG: 11-19
- wysoki ŁG: >20
Znane są korzyści wynikające ze spożywania węglowodanów złożonych o niskim indeksie glikemicznym, bogatych w błonnik pokarmowy. Dieta pacjenta z insulinoopornością powinna opierać się na produktach pełnoziarnistych, dużych ilościach nieskrobiowych warzyw i surowych owoców.
Potwierdzono także korzystne działanie diety DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) oraz diety śródziemnomorskiej [2].
Zmiany stylu życia przy insulinooporności obejmują także włączenie aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości i stanu zdrowia pacjenta. Najlepiej minimum 3 razy w tygodniu, przez co najmniej 30 minut dziennie. Zalecane są spacery, marsze, marszobiegi, biegi, jazda rowerem, pływanie. Regularna aktywność fizyczna zmniejsza insulinooporność oraz powoduje wiele korzystnych zmian: kształtuje odporność, wydolność organizmu, pomaga w profilaktyce i zwalczaniu otyłości, zapobiega rozwojowi osteoporozy.
Poza dietą i zmianą stylu życia insulinooporność leczy się również farmakologicznie pod nadzorem lekarza. Pomocna może okazać się także odpowiednio dobrana suplementacja.
Na jakie suplementy warto zwrócić uwagę mając insulinooporność?
Witamina D3
Niedobory witaminy D3 stanowią istotny problem zdrowotny w Polsce i są również powszechne wśród kobiet z insulinoopornością. Niski poziom witaminy D jest silnie związany z opornością na insulinę, upośledzonym wydzielaniem insuliny i zwiększonym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2, szczególnie u osób, u których występuje cukrzyca w rodzinie [3]. Poza tym suplementacja jest zalecana dla każdego w okresie jesienno-zimowym, a nawet przez cały rok. Warto wykonać oznaczanie poziomu witaminy D3 z krwi, tak by móc dobrać odpowiednią dawkę suplementu lub leku.
Inozytol
Inozytol należy do alkoholi cukrowych i nazywany jest często witaminą B8. Zwyczajowa dieta dostarcza zwykle około 1 g inozytolu w formie myo-inozytolu (MYO). Znajdziemy go w produktach pełnoziarnistych, nasionach, orzechach, kiełkach pszenicy, nasionach roślin strączkowych czy drożdżach. Związek ten jest wewnątrzkomórkowym przekaźnikiem sygnału insulinowego, dlatego odgrywa kluczowe znaczenie w we wspomaganiu leczenia insulinooporności. Suplementacja inozytolu zalecana jest przez Polskiego Towarzystwa Ginekologiczne u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS), które często idzie w parze z insulinoopornością [4]. W badaniach klinicznych wykazano, iż suplementacja inozytolu w dawce 4 g/ dobę przyczyniła się do zmniejszenia hiperinsulinemii, zwiększenia częstotliwości owulacji, przywrócenia regularnych miesiączek, zmniejszenia hiperandrogenizmu oraz poprawy gospodarki węglowodanowej organizmu [5].
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny Omega-3
Kwasy tłuszczowe omega-3 przynoszą szereg korzyści zdrowych. Szczególnie znaczenie odgrywają w przypadku chorób sercowo-naczyniowych (m.in. migotanie przedsionków, miażdżyca tętnic, zakrzepica, stany zapalne) cukrzycy, nowotworach, depresji czy związanych z wiekiem osłabieniem funkcji poznawczych, chorobach przyzębia i przy reumatoidalnym zapaleniu stawów [6].
Organizm człowieka nie posiada zdolności syntezy niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, które obejmują kwas α-linolenowy (ALA) – z rodzina omega-3 i kwas linolowy (LA) z rodziny omega-6. Dlatego kwasy te muszą zostać dostarczane wraz z dietą. Dobrym źródłem kwasów tłuszczowych z rodziny Omega-3 (kwasu eikozapentaenowego – EPA i kwasu dokozaheksaenowego – DHA) są głównie ryby morskie, zwłaszcza łosoś, śledź, makrela i sardynka, owoce morza, a także orzechy włoskie czy siemię lniane. Dlatego, jeśli dieta jest uboga w wyżej wymienione produkty, warto rozważyć suplementację.
Może zainteresować Cię również: Jaką rolę pełni DHA z alg morskich w planowaniu ciąży?
Bibliografia:
1. Matulewicz N., Karczewska-Kupczewska M. Insulinooporność a przewlekła reakcja zapalna.Postepy Hig Med Dosw 2016; 70 : 1245-1258
2. Gołąbek KD, Regulska-Ilow B. Dietary support in insulin resistance: An overview of current scientific reports. Adv Clin Exp Med. 2019 Nov;28(11):1577-1585.
3. Al-Shoumer K.A., Al-Essa T.M. Is there a relationship between vitamin D with insulin resistance and diabetes mellitus? World J Diabetes. 2015;6:1057–64.
4. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące stosowania preparatów zawierających myo-inozytol przez pacjentki z zespołem policystycznych jajników (PCOS). Ginekol Pol. 2/2014, 85, 158-160
5. Merviel P i wsp. Impact of myo-inositol treatment in women with polycystic ovary syndrome in assisted reproductive technologies. Reprod Health. 2021 Jan 19;18(1):13.
6. Shahidi F., Ambigaipalan P. Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids and Their Health Benefits. Annu Rev Food Sci Technol. 2018 Mar 25;9:345-381.