Co jest przyczyną występowania cykli bezowulacyjnych?
Występowanie cykli bezowulacyjnych może mieć różne przyczyny. Jedną z najczęstszych są zaburzenia hormonalne, istotnie wpływające na funkcjonowanie jajników, czyli parzystego narządu, w którym dojrzewa kobieca komórka jajowa.
Pracę jajników reguluje m.in. oś podwzgórze – przysadka – jajnik. Oznacza to, że wydzielanie przez podwzgórze gonadoliberyny, a przez przysadkę FSH i LH jest warunkiem prawidłowej funkcji jajników, czyli dojrzewania komórki jajowej, owulacji oraz tworzenia się ciałka żółtego w czasie fizjologicznego cyklu miesięcznego. Nieprawidłowa praca podwzgórza i przysadki sprawia, że może dochodzić do występowania cykli bez uwalniania komórki jajowej, czyli cykli bezowulacyjnych.
PCOS, czyli zespół policystycznych jajników to zaburzenie hormonalne, w którym częste są cykle bez owulacji lub owulacja występuje rzadko, dodatkowo kobieta cierpi na hiperandrogenizm (wysokie stężenie męskich hormonów płciowych), a jej jajniki w obrazie USG mają policystyczną strukturę, czyli są powiększone, oraz znajduje się w nich wiele torbieli o różnych rozmiarach. Takie jajniki nie mogą pracować prawidłowo, a spontaniczne zajście w ciążę jest bardzo trudne. Nawet 70% kobiet cierpiących na PCOS jest niepłodnych.
Tarczyca to kolejny gruczoł wydzielający hormony, który może spowodować występowanie cykli bezowulacyjnych, a na pewno zaburzenie miesiączkowania. Nieprawidłowe stężenie hormonów tarczycy, oprócz wpływu na jajniki, może również spowodować pośrednio występowanie hiperprolaktynemii, czyli zbyt wysokiego poziomu prolaktyny we krwi.
Prolaktyna sprawia, że możliwe jest karmienie piersią. Fizjologicznie, u kobiet niekarmiących, występuje ona w niewielkich stężeniach w organizmie, jednak duża ilość tego hormonu blokuje owulację. Często hiperprolaktynemii towarzyszą rzadkie miesiączki lub ich całkowity brak, a także mlekotok.
Czynnikami ryzyka występowania cykli bezowulacyjnych są również:
- otyłość,
- nadmierny wysiłek fizyczny,
- silny stres,
- nagła zmiana masy ciała,
- wczesna menopauza w rodzinie,
- niepłodność w rodzinie,
- wcześniejsze trudności z zajściem i donoszeniem ciąży.
Czy cykl bezowulacyjny oznacza niepłodność?
Niepłodność to współcześnie choroba cywilizacyjna, a cykle bezowulacyjne są jednym z wielu czynników powodujących kobiecą niepłodność. Owulacja, czyli pęknięcie pęcherzyka z komórką jajową w jajniku jest warunkiem zapłodnienia.
Uwolniona komórka jajowa przez 24 godziny ma szanse na połączenie się z plemnikiem w drogach rodnych. Brak owulacji oznacza brak możliwości zajścia w ciążę w danym cyklu, więc to ogromne utrudnienie dla par starających się o powiększenie rodziny.
Na szczęście współczesna medycyna wychodzi naprzeciw kobietom mającym problemy z brakiem owulacji. Często, dzięki leczeniu i zmianie stylu życia, te pacjentki mają szansę na zdrową ciążę i bezpieczny poród.
Jak zdiagnozować cykle bezowulacyjne?
Jest kilka objawów, przez które można podejrzewać, że kobieta ma cykle bezowulacyjne, jeszcze przed rozpoczęciem właściwej diagnostyki.
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników uznają, że cykle trwające poniżej 19 dni i powyżej 35, zwykle są bezowulacyjne. Jeśli miesiączki są nieregularne, występują rzadko, także można podejrzewać problem z owulacją. Jednak jak wygląda ich dokładna diagnostyka?
W pierwszej kolejności lekarz zbiera szczegółowy wywiad na temat długości cykli, charakteru krwawienia i czasu jego trwania. Ważnym elementem jest również część wywiadu odnosząca się do przeszłości położniczej kobiety, czyli m.in. poprzednich ciąż, poronień i długości starań o ciąże. Lekarz z pewnością zapyta o operacje brzuszne oraz zabiegi w obrębie narządu rodnego, które mogłyby wpłynąć na pracę układu płciowego pacjentki.
Drugi element wizyty to badanie. Najpierw pobranie cytologii, później badanie wewnętrzne, a na końcu USG.
Dzięki ultrasonografii można dokładnie sprawdzić wygląd jajników, uwidocznić pęcherzyki, z których prawdopodobnie w kolejnych cyklach uwolni się komórka jajowa, oraz sprawdzić obecność torbieli czy guzów.
Na wizycie kobieta z pewnością dostanie zlecenie na badania krwi, w tym bardzo ważne oznaczenie poziomu hormonów tarczycy, prolaktyny oraz progesteronu na tydzień przed spodziewaną miesiączką. Stężenie progesteronu w drugiej fazie cyklu pozwala wysnuć przypuszczenie, czy nastąpiła prawidłowa owulacja.
Na podstawie wyników badań lekarz ustala diagnozę. Jeśli problem jest hormonalny, może skierować kobietę do endokrynologa, aby skonsultować ewentualne leczenie.
Leczenie cykli bezowulacyjnych
W zależności od przyczyny pojawienia się cykli bez owulacji lekarz powinien zaproponować odpowiednią terapię. Leczenie w dużej mierze zależy od wieku pacjentki, jeśli stara się ona o dziecko.
Kobiety do 35 roku życia mają większą rezerwę jajnikową niż kobiety w okolicy 40. roku życia. Po 40-stce bardzo spada kobieca płodność i szanse na ciążę z każdym miesiącem maleją. Im starsza jest przyszła mama, tym mniej ma czasu na spontaniczne poczęcie. Nie zawsze można czekać na pojawienie się owulacji, by później poprzez współżycie próbować zajść w ciążę. Czasem trzeba ją stymulować farmakologicznie, aby móc skorzystać np. z metody in vitro.
Leczenie farmakologiczne często polega na ustabilizowaniu poziomu hormonów w organizmie kobiety, aby jajniki podjęły prawidłową pracę i pozwoliły na dojrzewanie komórki jajowej. Ważnym wsparciem leczenia jest stosowanie prawidłowej diety, normalizacja masy ciała, regularna aktywność fizyczna oraz porzucenie nałogów, czyli np. rzucenie palenia papierosów. Niefarmakologiczne metody na wzrost płodności mogą zapewnić lepszą odpowiedź organizmu na zaproponowaną przez lekarza terapię lekami.
Bibliografia:
1. Skibińska M., Maksym R.: Diagnostyka niepłodności kobiecej w oparciu o międzynarodowe wytyczne. Kwartalnik Naukowy, 2019, 30, 30-43.
2. Smyczyńska J.: Diagnostyka i leczenie zaburzeń hormonalnych jako wyraz troski o zdrowie prokreacyjne i profilaktyka niepłodności. Czy metody rozpoznawania płodności mogą być pomocne? Kwartalnik Naukowy, 2019, 39, 44-57.
3. Koperwas M., Głowacka M.: Problem niepłodności wśród kobiet i mężczyzn – epidemiologia, czynniki ryzyka i świadomość społeczna. Aspekty Zdrowia i Choroby, 2017, 2(3), 31-49.