Laktoferyna – definicja
Laktoferyna to endogenna glikoproteina mająca wielokierunkowe działanie na organizm. Występuje we wszystkich wydzielinach i płynach ustrojowych ssaków – największe jej ilości znajdują się w siarze (pierwszym mleku bezpośrednio po urodzeniu dziecka), a także w neutrofilach.
Nazwa laktoferyna pochodzi od połączenia łacińskich wyrazów mleczny (lacto) i żelazo (ferrum).
Należy do rodziny transferyn i, podobnie jak pozostałe białka z tej grupy, uczestniczy w homeostazie żelaza, dzięki zdolności do silnego i odwracalnego wiązania jonów tego pierwiastka. Dzięki tworzeniu silnych kompleksów z żelazem laktoferyna sprawia, że jest ono niedostępne dla bakterii, a co za tym idzie, nie dochodzi do wzrostu i namnażania drobnoustrojów w organizmie.
Laktoferyna – rola w organizmie
Do dziś przedstawiono ponad dwadzieścia różnych fizjologicznych zadań, które laktoferyna spełnia w organizmie ssaków. Potrzeba jednak większej ilości szeroko zakrojonych badań naukowych potwierdzających słuszność tych wniosków. Dotychczas stwierdzono między innymi, że laktoferyna potencjalnie ma działanie:
- przeciwdrobnoustrojowe (hamuje wzrost lub zabija komórki drobnoustrojów) – nawet w trakcie aktywnej infekcji istotnie zmniejsza objawy choroby,
- przeciwpasożytnicze,
- immunoregulacyjne (stymulacja odporności),
- antygrzybiczne (z gatunku Candida albicans, Candida krusei i Candida tropicalis),
- hamujące względem wirusów (w tym HCV, HBV, HIV, wirusa grypy typu A oraz oddechowego RSV14),
- przeciwzapalne,
- wpływające na regulację metabolizmu żelaza, w tym jego wchłanianie z pożywienia oraz wpływ na regulację ilości żelaza wchłanianego w jelicie poprzez wpływ na transport tego pierwiastka,
- wpływające na regulację metabolizmu glukozy i lipidów,
- wpływające na procesy hematopoetyczne, kościotwórcze oraz gojenie ran,
- hipotensyjne, przeciwbólowe i przeciwstresowe,
- prebiotyczne, czyli korzystny (ochronny lub promujący wzrost) wpływ na bakterie probiotyczne i bakterie symbiotyczne zasiedlające organizm,
- wpływające na redukcję dysbiozy jelitowej,
- wpływające na regulację działania układu immunologicznego związanego ze śluzówkami GALT.
Laktoferyna w diecie dzieci
Laktoferynę znajdziemy w produktach nabiałowych. Mleko krowie i kozie, najbardziej popularne w Polsce, zawierają 25-75 mg laktoferyny na szklankę produktu. Nie są to duże ilości, jednak już taka dawka jest aktywna i może wpływać korzystnie na układ odpornościowy.
Należy pamiętać, że laktoferyny nie zawiera:
- mleko UHT w kartonach, stojące w sklepach poza lodówkami, poddawane wysokiej temperaturze podczas sterylizacji (135°C przez kilka sekund w podwyższonym ciśnieniu),
- mleko w proszku (suszone rozpyłowo).
Dlatego lepszym pomysłem jest wybranie mleka poddanego standardowej pasteryzacji w temperaturze 72–80°C przez 15 sekund (stojącego w sklepie w lodówkach, najczęściej w plastikowych butelkach), gdyż zachowuje większość (80-90%) aktywnej laktoferyny.
Laktoferyna stosowana doustnie (zarówno pod postacią żywności, jak i suplementów diety) może wywierać korzystny wpływ na cały organizm.
Na rynku dostępne są zarówno produkty wyłącznie z laktoferyną bydlęcą izolowaną z mleka, laktoferyną w połączeniu z prebiotykiem (np. inuliną będącą dobrą pożywką dla bakterii probiotycznych w jelitach), a także z probiotykami (jako synbiotyki).
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Wspomaga naturalną odporność.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
Laktoferyna dociera do jelit pod postacią peptydów i dzięki temu może oddziaływać korzystnie na mikrobiotę jelitową oraz układ odpornościowy związany z błoną śluzową, dzięki czemu wspiera układ immunologiczny.
Wpływ laktoferyny na organizm noworodków i niemowląt
Dzięki podaży laktoferyny obecnej w wysokim stężeniu w mleku matki noworodek o jeszcze niecałkowicie prawidłowo wykształconej odporności otrzymuje silną linię obrony przed zewnętrznymi czynnikami zakaźnymi. Twierdzi się, że to właśnie wysokie stężenie laktoferyny w mleku kobiecym sprawia, iż noworodki karmione piersią w porównaniu do noworodków karmionych mlekiem modyfikowanym mają istotnie wyższą odporność i są mniej podatne na zakażenie ogólnoustrojowe.
Ponadto, mieszanki mlekozastępcze wzbogacane są w żelazo, będące pożywką dla drobnoustrojów, co zwiększa ryzyko rozwoju zakażenia. Niektóre mleka modyfikowane fortyfikowane są laktoferyną (m.in. na rynku japońskim i holenderskim). Wskazuje się na znaczącą rolę laktoferyny w zapewnianiu ochrony noworodków i niemowląt.
Czy laktoferyna jest bezpieczna?
Laktoferyna została uznana przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) jako środek powszechnie uznawany za bezpieczny. Również europejski odpowiednik FDA, czyli Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safiety Authority, EFSA) uznał w 2012 roku laktoferynę za produkt bezpieczny.
Stąd składnik ten może być i jest stosowany jako suplement diety oraz składnik żywności funkcjonalnej, również w diecie dzieci. Należy pamiętać jednak, że przeciwwskazaniem do stosowania laktoferyny jest silne uczulenie na białka mleka krowiego (BMK), z którego jest pozyskiwana.
Kiedy stosować laktoferynę?
Stosowanie laktoferyny jest wskazane:
- w okresie obniżonej odporności, np. w okresie jesienno-zimowym,
- w czasie trwania infekcji,
- w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza,
- osobom z dysbiozą jelitową związaną z przyjmowaniem leków (np. antybiotyków, metforminy, preparatów żelaza),
- osobom stosującym dietę wysoko przetworzoną, tzw. zachodnią, z dużą ilością konserwantów, cukrów prostych, mięsa i tłuszczów nasyconych, a ubogą w owoce i warzywa – dość często taki model żywieniowy obserwuje się u dzieci w wieku szkolnym,
- noworodkom i niemowlętom karmionym mlekiem modyfikowanym,
- osobom starszym, z zaburzeniami mikrobioty jelitowej,
- kobietom podczas i po menopauzie, u których na skutek zmian hormonalnych doszło do zmian w mikrobiocie jelitowej.
Na ten moment nie dysponujemy żadnymi konkretnymi zaleceniami bądź wytycznymi co do jej stosowania zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.
Laktoferyna dla dzieci – podsumowanie
Wyżej opisane właściwości laktoferyny, przy jednoczesnym braku działań niepożądanych, sprawiają, że suplementacja tym składnikiem powinna być rozważona głównie w sytuacjach zwiększonej podatności na infekcje u dzieci, ale także w początkowych etapach ich trwania (celem przyspieszenia procesu zdrowienia i ograniczenia objawów infekcji), przy niedoborach żelaza oraz w stanach dysbiozy jelitowej.
Wszystkie funkcje laktoferyny i mechanizmy działania nie zostały jeszcze do końca poznane. Być może wyniki kolejnych badań ujawnią kolejne, nieznane dotąd właściwości tego wyjątkowo interesującego białka.
Laktoferyna nie jest „złotym środkiem” na niechorowanie dziecka, bo taki nie istnieje. Jednak może być przydatna w podnoszeniu poziomu żelaza. Jednocześnie może w ten sposób wzmocnić odporność, ponieważ anemia z niedoboru żelaza w znacznym stopniu osłabia wydolność całego organizmu.
Laktoferyna, jako naturalny składnik mleka matki, może być stosowana już od pierwszych dni życia dziecka. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci przedwcześnie urodzonych oraz o niskiej masie urodzeniowej i w konsekwencji zwiększonej podatności na rozwój zakażeń.
Rodzice dzieci wykazujących cechy obniżonej odporności i z nawracającymi infekcjami powinni rozważyć wzbogacenie diety swojego potomstwa o produkty nabiałowe oraz włączenie suplementacji laktoferyną. Na ten moment preparaty o statusie leku z laktoferyną nie są dostępne, a wszystkie preparaty ją zawierające to suplementy diety. Przy wyborze produktu zaleca się szukać zaufanego i wiarygodnego producenta.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Kompleksowe wsparcie prawidłowego rozwoju.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Artym, J., & Zimecki, M. (2020). Korzystne działanie laktoferyny na mikrobiotę przewodu pokarmowego. Postępy Mikrobiologii/Advancements of Microbiology, 59(3), 277–290.
Wang, B., Timilsena, Y. P., Blanch, E., & Adhikari, B. (2019). Lactoferrin: Structure, function, denaturation and digestion. Critical reviews in food science and nutrition, 59(4), 580–596.
Kruzel, M. L., Olszewska, P., Pazdrak, B., Krupinska, A. M., & Actor, J. K. (2021). New insights into the systemic effects of oral lactoferrin: Transcriptome profiling. Biochemistry and Cell Biology, 99(1), 47–53.
EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies: Scientific opinion on bovine lactoferrin. EFSA Journal, 10, 2701 (2012).
Markowiak, P., & Śliżewska, K. (2017). Effects of probiotics, prebiotics, and synbiotics on human health. Nutrients, 9(9), 1021.
Szachta, P. (2016). Laktoferyna – panaceum na infekcje? Food Forum, online: https://food-forum.pl/artykul/laktoferyna-panaceum-na-infekcje.
Berlutti, F., Pantanella, F., Natalizi, T., Frioni, A., Paesano, R., Polimeni, A., & Valenti, P. (2011). Antiviral properties of lactoferrin—a natural immunity molecule. Molecules, 16(8), 6992–7018.
Lauterbach, R., Kamińska, E., Michalski, P., & Lauterbach, J. P. (2016). Laktoferyna–glikoproteina o dużym potencjale terapeutycznym. Developmental Period Medicine, 20(2), 118–125.