Kwasy tłuszczowe omega-3 dla dzieci
Wielonienasycone długołańcuchowe kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 są niezbędnymi składnikami diety dziecka. Zaliczamy do nich:
- kwas alfa-linolenowy (ALA),
- kwas eikozapentaenowy (EPA)
- oraz kwas dokozaheksaenowy (DHA).
Pierwszy z nich jest prekursorem pozostałych kwasów z tej rodziny. Endogenne przetwarzanie kwasu ALA w EPA i DHA nie wystarcza do zapewnienia odpowiedniej ilości tych kwasów w organizmie, dlatego należy dostarczać je z zewnątrz.
Wyjątkową rolę w ciągu 1000 pierwszych dni życia dziecka przypisuje się DHA.
DHA – działanie na dziecięcy organizm
Kwasy omega-3, a zwłaszcza kwas DHA, działają przeciwzapalnie, zmniejszają częstość infekcji oraz wpływają korzystnie na rozwój poznawczy (pamięć, myślenie, spostrzegawczość) i psychoruchowy, a także poziom inteligencji niemowląt i małych dzieci.
Bardzo ważne jest przyjmowanie kwasów omega-3 przez kobiety w ciąży, gdyż:
- zapobiega depresji poporodowej i stanom przedrzucawkowym,
- zmniejsza ryzyko porodu przedwczesnego,
- przyczynia się do zapobiegania chorobom alergicznym i astmie u dzieci.
Akumulacja DHA w tkankach nerwowych rozpoczyna się już w okresie życia płodowego i postępuje z dużą szybkością w ciągu pierwszych dwóch lat po urodzeniu dziecka. Pokarm matki dostarcza dziecku kwasów DHA, ale ich ilość jest ściśle związana z dietą karmiącej. Rekomendacje dla kobiet podczas laktacji mówią o konieczności suplementacji diety minimum 200 mg DHA dziennie, a w przypadku małego spożycia ryb (<2 porcji tygodniowo) należy uwzględnić większą suplementację (400-600 mg DHA dziennie). Nie zaleca się dodatkowej suplementacji DHA niemowlętom karmionym mlekiem modyfikowanym, gdyż mieszanki obligatoryjnie zawierają odpowiednią ilość kwasów omega-3 (20–50 mg DHA/100 kcal).
DHA – zapotrzebowanie u dzieci
Zalecenia dotyczące wystarczającego spożycia kwasów tłuszczowych omega-3 w diecie dzieci są następujące:
● niemowlęta do końca 6. miesiąca życia zaleca się karmić wyłącznie piersią, a pobranie kwasów omega-3 powinno pochodzić z pokarmu kobiecego bądź wzbogacanego mleka modyfikowanego (jeśli kobieta nie może bądź nie chce karmić piersią). Matka powinna jeść 1-2 porcje ryb morskich w tygodniu, a do tego suplementować kwasy tłuszczowe DHA (dokładne dawki suplementacyjne przedstawiono powyżej).
Wcześniakom i dzieciom karmionym piersią, ktorych matka nie suplementuje DHA (chociaż jest to rekomendowane) zaleca się suplementację DHA w ilości 100-200 mg DHA dziennie w zależności od masy ciała dziecka. Należy jednak pamiętać, że właściwa suplementacja DHA przez matki pozwala osiągnąć jego stężenie w mleku do poziomu odpowiadającego nawet potrzebom wcześniaków,
● niemowlęta i dzieci 7-24 miesięcy (po zakończeniu karmienia piersią; również niemowlęta i dzieci z ryzykiem wystąpienia alergii i astmy) – 1 porcja tłustej ryby tygodniowo w ramach rozszerzania diety lub 150-200 mg DHA/dobę w formie tranu dla dzieci bądź suplementu diety,
● dzieci 2-18 lat – 1–2 porcje ryb i owoców morza/tydzień, w tym raz ryby tłuste lub 250 mg DHA + EPA/dobę w formie tranu dla dzieci bądź suplementu diety.
Rekomendacje podaży DHA są niezmienne przez cały rok. Wydaje się, że dodatkową korzyść można odnieść w okresie jesienno-zimowym, oczekując efektu w postaci zmniejszenia częstości infekcji.
Źródła kwasów DHA w żywieniu dzieci
Jak już zostało wspomniane, kwasy omega-3 nie są syntetyzowane w ludzkim organizmie, dlatego trzeba dostarczać je z zewnątrz, aby utrzymać optymalny rozwój dziecka. Kwasy DHA oraz EPA występują głównie w produktach odzwierzęcych, w odróżnieniu do kwasów ALA, których źródłem są produkty roślinne (olej rzepakowy, olej lniany, orzechy włoskie, siemię lniane, nasiona chia, zielone warzywa liściaste).
Źródłem DHA są tłuste ryby morskie:
● łosoś norweski (hodowlany),
● dorsz,
● mintaj,
● morszczuk,
● makrela atlantycka.
Gatunki te powinny pojawiać się w jadłospisie dziecka 1-2 razy w tygodniu. Dobrze zwracać uwagę na pochodzenie ryb, gdyż istnieje ryzyko zanieczyszczeń spowodowane środowiskiem ich życia, tj. zanieczyszczonymi wodami. Bezpiecznym źródłem DHA dla najmłodszych są również algi morskie Schizochytrium sp. pochodzące z kontrolowanych źródeł. Trany i oleje rybie polecane są głównie dla osób dorosłych i starszych dzieci, nie wykazano korzystnego działania tranu u niemowląt. Jeśli dziecko nie je ryb, zalecana jest suplementacja olejem rybiom lub olejem z alg (najlepiej po konsultacji z lekarzem).
Niedostateczna podaż ryb = zbyt mało DHA w diecie
Badania prowadzone wśród dzieci i młodzieży w wieku od 2 do 18 lat wykazały, że spożycie ryb będących źródłem kwasów omega-3 rośnie z wiekiem. W krajach, gdzie ryby są głównym składnikiem diety (basen Morza Śródziemnego, Japonia), spożycie kwasów omega-3 jest znacznie wyższe niż w państwach, w których dominuje dieta uboga w ryby.
Jak pokazują polskie badania WOBASZ, populacja naszego kraju jest szczególnie zagrożona niedoborem kwasów tłuszczowych omega-3 ze względu na zbyt małe spożycie produktów będących dobrym źródłem tych składników. Eksperci rekomendują zwiększenie spożycia ryb i ich przetworów, a w sytuacji, gdy spożycie DHA z dietą jest niewystarczające – stosowanie suplementacji. Innym źródłem kwasów omega-3 zapewniającym ich prawidłowe stężenie w organizmie jest żywność wzbogacana (fortyfikowana) w te substancje.
Biodostępność kwasów omega-3
Czynnikami, które wpływają na biodostępność i stabilność kwasów omega-3 są sposób przechowywania produktów spożywczych je zawierających, przetwarzanie, poddawanie wysokiej temperaturze i pakowanie. Produkty zawierające kwasy omega-3 należy po otwarciu przechowywać w warunkach chłodniczych i nie przekraczać sugerowanej daty przydatności do spożycia.
Mimo trudności, jakich dostarcza proces produkcji i przechowywania produktów spożywczych wzbogaconych o kwasy omega-3, ocenia się, że żywność ta jest korzystniejsza pod względem przyswajalności niż przyjmowanie ich w postaci suplementów diety.
Co istotne, przyjmowanie suplementów diety zawierających kwasy DHA powinno się odbywać podczas posiłku, gdyż zwiększa to szybkość ich absorpcji w błonie śluzowej jelita.
Najlepsze źródła DHA dla dzieci – podsumowanie
DHA postrzegane jest nie tylko jako środek zapobiegający określonym chorobom, ale jako element całościowej diety, który zapewnia szeroko rozumiany stan zdrowia. W wieku niemowlęcym dziecko dostarcza sobie DHA wraz z mlekiem mamy bądź z mlekiem modyfikowanym. Starszym dzieciom i nastolatkom zaleca się spożycie 1-2 porcji ryb tygodniowo, aby zapotrzebowanie na DHA zostało pokryte. Jeśli dziecko odmawia jedzenia ryb bądź ich ilość w jadłospisie jest znikoma, należy pomyśleć o suplementacji diety. Przy wyborze preparatu rodzic powinien kierować się ilością substancji w jednej dawce, jej pochodzeniem oraz bezpieczeństwem do stosowania u dziecka.
Nawilża śluzówkę nosową.
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Krople enzymatyczne z laktazą kwaśną i neutralną.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Socha P. 2013. Suplementacja DHA w krytycznych okresach życia – jak w praktyce realizować polskie i międzynarodowe zalecenia. Standardy Medyczne/Pediatria, 10: 521-526.
Sicińska P., Pytel E., Kurowska J., i wsp. 2015. Suplementacja kwasami omega w różnych chorobach. Post. Hig. Med. Dosw., 69: 838-852.
Łoś-Rychalska E., Czerwionka-Szaflarska M. 2010. Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe szeregu omega-3 w diecie kobiet ciężarnych, karmiących, niemowląt i małych dzieci. Gastroenterol. Pol., 17: 304-312.
Mińkowski K., Zawada K., Ptasznik S., i wsp. 2013. Wpływ związków fenolowych nasion na stabilność oksydacyjną i aktywność antyrodnikową wytłoczonych z nich olejów bogatych w PUFA n-3. Żywn. Nauka Technol. Jakość, 89: 118-132.
Delplanque B., Gibson R., Koletzko B, i wsp. 2015. Lipid Quality in Infant Nutrition: Current Knowledge and Future Opportunities. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 61(1): 8-17.
Czajkowski K., Czerwionka-Szaflarska M., Charzewska J., i wsp. 2010. Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3. Pediatr. Pol., 85(6): 597-603.
Kozioł-Kozakowska A. 2021. DHA w żywieniu dzieci poniżej 12 m.ż. Standardy Medyczne, https://www.standardy.pl/newsy/id/258.
Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., i wsp. 2020. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.
Szajewska H. 2014. Czy zalecenie dotyczące podawania wszystkim noworodkom i niemowlętom suplementów diety zawierających kwasy tłuszczowe omega-3 (np. kwasu dokozaheksaenowego) jest uzasadnione wynikami badań klinicznych? Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.4.1.
Wierzejska R., i Wielgosz J. Znaczenie kwasu dokozaheksaenowego (DHA) w okresie ciąży i laktacji. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/znaczenie-kwasu-dokozaheksaenowego-dha-w-okresie-ciazy-i-laktacji/