Obowiązkowe szczepienia noworodków
Noworodki zazwyczaj są szczepione już w pierwszej dobie życia dwiema szczepionkami – przeciwko gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Szczepieniu podlegają również wcześniaki, a decyzję o szczepieniu, po wnikliwej analizie stanu zdrowia maluszka i badaniu lekarskim, podejmuje neonatolog. Poniżej opisujemy szerzej te dwie szczepionki.
Szczepienie BCG noworodka
Szczepienie BCG to szczepienie przeciwko gruźlicy. W Polsce za zasadne uznaje się szczepienie noworodków ze względu na wysokie ryzyko kontaktu dziecka w środowisku domowym z prątkami gruźlicy. Gruźlica może mieć dla malucha bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, ze śmiercią włącznie, a w Polsce odnotowuje się ciągły wzrost zachorowań i hospitalizacji z powodu gruźlicy. Na jedną z najbardziej zakaźnych form, czyli gruźlicę płuc na 100 tys. mieszkańców choruje aż 5 osób.
Od 2019 r. dopuszcza się wykonywanie szczepień nie tylko w pierwszej dobie po urodzeniu, ale również w kolejnych, przed wypisem noworodka z oddziału szpitalnego. Taka zmiana nastąpiła po to, aby więcej rodziców decydowało się na szczepienie.
Po szczepieniu na BCG, na ramieniu dziecka, po upływie około 2.-5. tygodni pojawia się odczyn. Odczyn u noworodka zwykle wygląda jak spora krostka wypełniona treścią ropną, z białą grudką na środku. Odczyn zwykle osiąga średnicę do 1 cm, pozostawiając po sobie bliznę o średnicy 6-8 mm.
Jak postępować z odczynem po szczepionce na gruźlicę? Postępowanie jest zachowawcze i polega głównie na obserwacji pod kątem m.in. występowania zakażenia czy niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP). Zwykle w czasie codziennej pielęgnacji dziecka dochodzi do pęknięcia krostki, uwolnienia ropnej treści i powstania strupka. Miejsce szczepienia zasycha, a sam strup odpada nawet do 2 miesięcy od pojawienia się odczynu. Nie stosuje się nic specjalnego do mycia ramienia maluszka – wystarczy codzienna kąpiel i delikatne osuszanie.
Gdyby stan dziecka niepokoił rodziców, a wygląd odczynu skłaniał do konsultacji z lekarzem – należy bezzwłocznie zgłosić się do pediatry. Ten powinien dokładnie zbadać dziecko, a w razie konieczności zgłosić NOP do sanepidu.
Szczepienie przeciwko WZW typu B u noworodka
Drugim podstawowym szczepieniem u noworodka, które zgodnie z kalendarzem szczepień wykonuje się w pierwszej dobie, jest szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
Po szczepieniu na WZW typu B nie należy się spodziewać żadnego odczynu jak w przypadku szczepionki BCG. Szczepionkę podaje się domięśniowo lub podskórnie, w zależności od specyfiki wybranego preparatu.
Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B jest wykonywane m.in. z powodu możliwości zakażenia się WZW typu B w warunkach szpitalnych, zakładach opieki i innych, ale również na drodze kontaktu z osobą chorą. Warto wiedzieć o tym, że wirusowe zapalenie wątroby typu B uznaje się za chorobę nawet 100-krotnie bardziej zakaźną niż HIV.
Jak kwalifikuje się noworodka do szczepienia?
Podstawą do wykonania szczepienia ochronnego u noworodka jest badanie lekarskie. Neonatolog na oddziale noworodkowym powinien dokładnie zbadać maluszka, aby określić stan jego zdrowia. Ważne jest wykluczenie przeciwwskazań do wykonania szczepienia.
U noworodka dąży się do wykonania szczepień zgodnie z kalendarzem najpóźniej do momentu wypisu ze szpitala. Dzieci urodzone przedwcześnie zostają zaszczepione wtedy, kiedy ich stan zdrowia na to pozwala, również po wnikliwej kwalifikacji przez lekarza.
Co to jest NOP?
NOP, czyli niepożądany odczyn poszczepienny, to wystąpienie powikłania po wykonaniu szczepienia ochronnego.
Po szczepieniu dziecko może być marudne, osłabione, może wystąpić gorączka, a także obrzęk, bolesność i zaczerwienienie w miejscu wkłucia. NOP musi być zgłoszony pediatrze i dodatkowo przez niego prawidłowo zdiagnozowany. Niepożądane odczyny poszczepienne, zgodnie z definicją WHO można podzielić na ciężkie (nieprowadzące do poważnego uszczerbku na zdrowiu czy kalectwa, ale zagrażające zdrowiu osoby, która przyjęła szczepienie) oraz poważne (prowadzące do śmierci, kalectwa lub konieczności hospitalizacji z powodu wystąpienia niepokojących objawów).
W momencie faktycznego wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego należy koniecznie to zgłosić do najbliższej stacji sanitarno-epidemiologicznej i jest to obowiązek lekarza.
Czy w Polsce można odmówić szczepień ochronnych noworodków?
Przy przyjęciu do szpitala kobieta rodząca lub ciężarna, przyjmowana w celu wywołania porodu, lub przeprowadzenia cesarskiego cięcia, podpisuje kilka ważnych dokumentów. Jednym z nich jest zgoda na wykonywanie u dziecka procedur medycznych, które mogą uratować zdrowie i życie dziecka, ale również zgoda na obowiązkowe szczepienia ochronne wykonywane w pierwszej dobie po urodzeniu.
Warto pamiętać o tym, że Polska to kraj, w którym obywateli, również tych nowo narodzonych, obowiązuje kalendarz szczepień. Rodzice mogą nie wyrazić zgody na szczepienie swojego dziecka, ale muszą być świadomi, że umyślne unikanie szczepień ochronnych wiąże się np. z nakładaniem kar finansowych.
Odmowa szczepień podstawowych u dzieci zaczyna być rosnącym problemem. Spada odporność populacyjna na niektóre choroby oraz pojawiają się przypadki np. krztuśca czy odry czyli chorób, które od dawna nie stanowiły w Polsce problemu epidemiologicznego. Wzrosty zachorowań na choroby zakaźne, które dotychczas nie stanowiły już problemu epidemiologicznego wynikają również z otwarcia granic i intensywnym ruchem migracyjnym na terenie Europy.
Jeśli rodzice mają wątpliwości w kwestii poddawania noworodka szczepieniom ochronnym, warto jeszcze przed porodem porozmawiać z pediatrą, aby rozwiać wszystkie wątpliwości i mieć pewność podjęcia decyzji najlepszej dla zdrowia dziecka.
Nawilża śluzówkę nosową.
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Krople enzymatyczne z laktazą kwaśną i neutralną.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Bibliografia:
1. Komunikat Głównego Inspektora Nadzoru Sanitarnego z dn. 27 października 2023 r. w Sprawie Programu szczepień Ochronnych na rok 2024.
2. Bernatowska E., Jackowska T.: Korzystne zmiany w programie szczepień ochronnych w 2019 – priorytety dalszych koniecznych zmian. Zakażenia XXI Wieku, 2019, 2(1), 47-50.
3. Szczuka I; Bezpieczeństwo szczepień BCG – niepożądane odczyny poszczepienne. Część I. Pozostałe powikłania. System Nadzorowania. Przegląd Epidemiologiczny, 2002, 56, 1-13.
4. Talarek E.: Obowiązkowe i zalecane szczepienia ochronne – Program Szczepień Ochronnych na 2021 r. Lekarz POZ, 2020, 6, 304-309.