Co to jest przepuklina pępkowa u noworodka?
Przepuklina pępkowa ma postać miękkiego, niewielkiego guza w okolicy pępka, który zazwyczaj daje się delikatnie wcisnąć do wnętrza jamy brzusznej. U maluszka przepuklina mocno uwypukla się w czasie kaszlu, płaczu lub parcia na stolec, czyli w sytuacjach, kiedy wzrasta ciśnienie w jamie brzusznej.
Jak powstaje przepuklina pępkowa u noworodka?
Uznaje się, że u najmłodszych przepuklina pępkowa powstaje w wyniku wady rozwojowej mięśni brzucha, zaburzeń syntezy kolagenu, zmniejszonej jakości powięzi lub przewlekłego zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej, np. w przebiegu astmy czy częstych zaparć.
Przepuklina składa się z trzech zasadniczych części: wrót, worka przepuklinowego oraz jego zawartości. Ściana brzucha składa się z kilku warstw mięśni, a wrota przepukliny pojawiają się w miejscu ich skrzyżowań, co stanowi słaby punkt powłok brzusznych. W przepuklinie pępkowej przez wrota uwypukla się otrzewna oraz czasami pętle jelit.
Zwykle przepuklina pępkowa daje się łatwo odprowadzić na miejsce, a jeśli jest to niemożliwe – tworzy się stan zapalny, jednak jest to rzadkie powikłanie. Gdy pojawi się zapalenie, w miejscu przepukliny gromadzi się włóknik i dochodzi do powstawania zbliznowaceń, co uniemożliwia bezpieczne odprowadzenie przepukliny.
Objawy przepukliny pępkowej u niemowląt i noworodków
Przepuklina pępkowa u maluszków jest zwykle bezobjawowa, nie jest źródłem żadnych dolegliwości dla dziecka. Pojawia się w momencie zwiększonej pracy mięśni brzucha, szczególnie gdy używana jest tłocznia brzuszna. Śmiech, kaszel, płacz, wypróżnienia – to moment pojawienia się miękkiego guza w okolicy pępka, w miejscu pierścienia pępkowego. Z reguły nie ma problemu z jego delikatnym wciśnięciem z powrotem do jamy brzusznej. Przepuklina pępkowa nie boli i nie stanowi dla dziecka większego problemu, oprócz estetycznego.
Jeśli jednak przepuklina jest zaczerwieniona, ucieplona, są trudności z jej odprowadzeniem do jamy brzusznej, a dziecko manifestuje takie objawy, jak wymioty, bolesność brzucha i bolesność okolicy przepukliny – należy bezzwłocznie udać się na najbliższy SOR lub pilnie skonsultować się z pediatrą. Uwięźnięcie przepukliny pępkowej jest rzadkie, ale nie niemożliwe, więc jeśli występują objawy świadczące o jej zatrzymaniu, należy natychmiast pokazać dziecko lekarzowi.
Leczenie przepukliny pępkowej u noworodków i niemowląt
Aktualnie przepukliny pępkowej nie leczy się, ale zaleca się obserwację. Przy pierwszych objawach, świadczących o obecności przepukliny warto skonsultować się z lekarzem, aby prawidłowo zdiagnozował typ przepukliny, gdyż inne postępowanie zaleca się w przepuklinie kresy białej, a inne w przypadku przepukliny pępkowej. Wrota przepukliny, czyli pierścień pępkowy, wraz z rozwojem dziecka, a jednocześnie wzmacnianiem ściany przedniej brzucha powoli zarasta, co naturalnie leczy przepuklinę.
Zabieg chirurgiczny odwleka się zwykle do ukończenia przez dziecko trzeciego roku życia, kiedy wrota przepukliny nie zarastają samoistnie i konieczne jest zbliżenie mięśni brzucha w trakcie krótkiego zabiegu chirurgicznego.
Jeszcze do niedawna przepukliny pępkowe u najmłodszych były plastrowane. Na brzuch dzieci naklejane były plastry, których zadaniem było utrzymanie w ryzach mięśni brzucha oraz zapobieganie „wychodzenia” przepukliny poza jamę brzuszną. Współcześnie nie stosuje się już żadnych plasterków, gdyż nie spełniały swojej funkcji, a jedynie zapobiegały pokazywaniu się przepukliny. Jednak przepuklina pępkowa rzadko sprawia trudności w postaci uwięźnięć, więc oprócz obserwacji malucha, nie stosuje się żadnych form leczenia.
Wyjątkiem są dzieci, u których przepuklina jest bardzo dużych rozmiarów, maluchy powyżej 2. roku życia, u których pierścień pępkowy nie zarasta samoistnie oraz dzieci, u których zdiagnozowano choroby tkanki łącznej, mogące wikłać prawidłowe zamykanie wrót przepukliny.
Czy przepukliną pępkową u noworodka trzeba się martwić?
Przepuklinę u swojej pociechy trzeba dobrze zdiagnozować, a jeśli faktycznie to przepuklina pępkowa – należy obserwować, czy nie stanowi źródła bólu oraz dyskomfortu dla dziecka. Najczęściej przepuklina pępkowa jest zupełnie bezobjawowa dla maluszka. Można dziecko kłaść na brzuszku bez obawy o jej uszkodzenie. Leżenie na brzuchu to ważny element prawidłowego rozwoju małego dziecka. Jeśli rodzice obawiają się przepukliny, warto porozmawiać z pediatrą, aby rozwiać wszystkie swoje wątpliwości, a z fizjoterapeutą, aby dowiedzieć się, jak prawidłowo i bezpiecznie wzmacniać brzuszek maluszka.
Bibliografia:
- Dymczyk-Ociepka K. i in.: Nurturing a child with abdominal hernias, based on research conducted in the department of pediatric surgery in Wielun. Periodyk Naukowy Akademii Polonijnej, 2016, 19(4), 93-107.
- Bence Ch., Wagner A.: Abdominal wall defects. Translational Pediatrics, 2021, 10(5),1461-1469.