Co to jest smółka?
Smółka to pierwszy stolec noworodka. Jest bardzo charakterystyczny – bezwonny, bardzo gęsty, lepki, zazwyczaj koloru ciemnozielonego. Czasem zdarza się, że smółka ma barwę brązową lub żółtą, jednak najczęściej jest zielona, prawie czarna.
Pojawia się w jelitach płodu w II trymestrze ciąży, około 16. tygodnia. Smółka składa się z wód płodowych, mazi płodowej, enzymów trawiennych, ale również cholesterolu, wolnych kwasów tłuszczowych oraz bilirubiny. To bilirubina w dużej mierze odpowiedzialna jest za charakterystyczny kolor stolca.
Uznaje się, że smółka jest jałowa, chociaż są podejmowane badania dotyczące określenia ewentualnego mikrobiomu przewodu pokarmowego płodu. Interesującym zagadnieniem jest badanie smółki w celu oznaczenia poziomu leków czy narkotyków zażywanych przez ciężarną w czasie ciąży – może to pomóc w znalezieniu przyczyn chorób lub wad u noworodków.
Do kiedy noworodek powinien oddać smółkę?
Zdrowy, donoszony noworodek zazwyczaj oddaje smółkę maksymalnie 24-48 godzin po porodzie. W przypadku wcześniaków ten czas może się wydłużyć. Czasem smółka pojawia się w momencie porodu. Jeśli zostaje wydalona zaraz po urodzeniu, a wody płodowe w czasie porodu odpływają czyste – zwykle nie ma powodu do niepokoju.
Jeśli w czasie porodu wody płodowe są zielone, oznacza to, że płód oddał smółkę jeszcze będąc w macicy. To sytuacja wymagająca wzmożonego nadzoru nad płodem i noworodkiem, gdyż oznacza przejście epizodu niedotlenienia wewnątrzmacicznego.
Dlaczego dziecko oddaje smółkę przed porodem?
Pojawienie się zielonych wód płodowych to dla zespołu traktu porodowego sygnał alarmowy. Nie zawsze można to przewidzieć, są jednak sytuacje, które predysponują do pojawienia się smółki w wodach płodowych. Jakie?
Jednym z czynników wpływających na oddanie przez płód smółki jest ciąża po terminie porodu. Niewydolność łożyska, małowodzie, stan przedrzucawkowy oraz zakażenie okołoporodowe to kolejne przyczyny pojawienia się smółki w wodach płodowych.
W momencie niedotlenienia, płód zaczyna wykonywać ruchy oddechowe, tzw. gasping, oraz oddaje smółkę. To sytuacja o tyle niebezpieczna, że grozi m.in. zespołem aspiracji smółki, który niesie za sobą szereg powikłań.
Zespół aspiracji smółki – MAS
Zespół aspiracji smółki jest diagnozowany w momencie pojawienia się zielonych wód płodowych oraz obecności smółki w drogach oddechowych i jamie ustnej noworodka. Postępowanie lekarzy zależy od stanu, w jakim rodzi się noworodek. Jeśli dziecko jest żywotne, aktywne, oddycha bez trudności i zachowane jest prawidłowe napięcie mięśniowe, to zazwyczaj oznacza, że maluch nie wymaga inwazyjnych zabiegów zaraz po urodzeniu, np. w postaci odessania treści z dróg oddechowych. Gdy dziecko przejawia oznaki niedotlenienia, może wymagać resuscytacji oraz pobytu na oddziale intensywnej opieki noworodkowej. Stąd zielone wody płodowe to sygnał, aby tuż po porodzie dziecko bezzwłocznie zostało poddane ocenie przez neonatologa, który podejmuje decyzję, czy maluch wymaga interwencji medycznych.
Przy obecności zielonych wód płodowych ważna jest antybiotykoterapia zaraz po urodzeniu, aby zapobiec powikłaniom w postaci m.in. zapalenia płuc czy posocznicy.
Składniki smółki, czyli bilirubina, wolne kwasy tłuszczowe oraz cholesterol, inaktywują działanie surfaktantu, czyli substancji, która naturalnie zapobiega sklejaniu się pęcherzyków płucnych. Podawanie egzogennego surfaktantu może wspomóc płuca dziecka w powrocie do pełnej wydolności.
Dziecko nie oddaje smółki – możliwe przyczyny
Czasem zdarza się, że noworodek nie oddaje smółki w pierwszych 48 godzinach swojego życia poza łonem matki. Nie jest to sytuacja prawidłowa, dlatego należy koniecznie znaleźć przyczynę takiego stanu.
Zupełny brak smółki jest możliwy, kiedy odbyt dziecka jest zarośnięty lub występuje niedrożność przewodu pokarmowego, która uniemożliwia fizjologiczny pasaż jelit. Zdarza się, że wpływają na to również wady wrodzone odbytnicy czy jelit.
Choroba Hirshspruga, polegająca na braku zwojów nerwowych w jelicie grubym oraz jego zwężeniu, może uniemożliwić naturalne wypróżnianie się noworodka. Czop smółkowy to kolejny czynnik, który może spowodować niedrożność układu pokarmowego noworodka – polega na zagęszczeniu smółki w taki sposób, że w jelitach pojawia się czop, który nie może przejść przez jelito. Często jest to powikłanie wczesne mukowiscydozy, poprzez występowanie dużej ilości śluzu, zaburzającego konsystencję smółki oraz braku odpowiednich enzymów trzustkowych, wynikających z nieprawidłowej pracy gruczołu.
Jeśli smółka pojawia się, ale po upływie drugiej doby po urodzeniu może być powikłaniem niedoczynności tarczycy kobiety ciężarnej, która wpłynęła na noworodka, posocznicy, czyli zakażenia ogólnoustrojowego, czy zaburzeń elektrolitowych.
Smółka bywa dosyć niedoceniana, ale stanowi bardzo ważny czynnik świadczący o prawidłowej budowie i funkcjonowaniu przewodu pokarmowego noworodka. Stąd warto obserwować maluszka, aby nie przeoczyć niepokojących objawów, które mogą pojawić się już w pierwszych godzinach życia dziecka.
Nawilża śluzówkę nosową.
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Krople enzymatyczne z laktazą kwaśną i neutralną.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Bibliografia:
- Skelly Ch. L., Zulfigar H.: Meconium. StatPearls Publishing, 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542240, dostęp z dnia 15.07.2024 r.,
- Pawlaczyk B.: Zarys pediatrii. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005.
- Szczapa J.: Podstawy neonatologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2010.
- Świetliński J.: Neonatologia. Tom I i II. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2021.