Czym różni się jelitówka od zatrucia pokarmowego?
Pozornie objawy są takie same – ból brzucha, nudności, wymioty, ostra biegunka. Grypa jelitowa i zatrucia pokarmowe mają podobny przebieg, choć nie do końca. Są pewne symptomy, które pozwalają rozpoznać, z czym mamy do czynienia, a zależą one od przyczyny: wirusów lub bakterii.
Grypa jelitowa (tzw. jelitówka) to wirusowe zakażenie układu pokarmowego. U małych dzieci do 5. roku życia przeważnie wywołują je rotawirusy (z rodziny reowirusów), powodujące ostrą, obfitą, biegunkę, wymioty, a często też odwodnienie. Starszaki, u których jelitówka przebiega zwykle łagodniej, chorują z powodu kalicywirusów: sapowirusów i norowirusów – to one są główną przyczyną biegunek epidemicznych wśród dzieci w wieku szkolnym. Przenoszą się drogą kropelkową i w bezpośrednim kontakcie – za pośrednictwem skażonych dłoni lub przedmiotów.
Wirusowe zakażenia układu pokarmowego mogą wywoływać:
- rotawirusy (reowirusy),
- sapowirusy, norowirusy (kalicywirusy),
- adenowirusy jelitowe (40,41),
- rzadziej inne wirusy: coxsackie virus, echo wirus, wirus grypy typu B, koronawirus – infekcje nimi wywołane wywołują głównie objawy ze strony innych układów niż pokarmowy, ale mogą towarzyszyć im dolegliwości jelitowo-żołądkowe. Tak jest np. w przypadku grypy – infekcji układu oddechowego przy której może pojawić się biegunka.
Zatrucia pokarmowe to z kolei efekt zakażenia bakteryjnego przenoszonego drogą pokarmową i poprzez kontakt z chorym lub nosicielem. Dolegliwości żołądkowe pojawiają się po zjedzeniu nieumytych bądź niedogotowanych produktów, zwłaszcza mięs drobiowych, surowych jaj, niepasteryzowanego mleka i jego przetworów, owoców morza, surowych owoców i warzyw, także w postaci świeżo wyciskanych soków. Zatrucia pokarmowe najczęściej wywołują bakterie (przede wszystkim Salmonella spp. i Campylobacter spp.) i toksyny bakterii (toksyny gronkowca złocistego Staphylococcus aureus A,B,C,D,E).
Bakteryjne zakażenia układu pokarmowego mogą wywołać:
- Salmonelli,
- Campylobacter jejuni,
- Escherichia Coli,
- Yersinia,
- Shigella.
Jak odróżnić jelitówkę od zatrucia pokarmowego?
Szukając odpowiedzi na pytanie: jelitówka czy zatrucie, warto wziąć pod uwagę kilka czynników:
- porę roku i okoliczności zakażenia,
- wiek dziecka,
- objawy.
Zbiorowo odczuwane problemy żołądkowe mogą wynikać zarówno z jelitówki, jak i zatrucia. Jeśli jednak występują w sezonie jesienno-zimowym, bardziej prawdopodobne jest zakażenie grypą żołądkową. Szczyt zachorowań na jelitówkę przypada na przełom roku. Sporo zachorowań jest w grudniu, choć zdarza się, że grypa jelitowa atakuje w marcu czy maju.
Również zatrucia pokarmowe mogą przydarzyć się w ciągu całego roku. Najczęściej jednak rozpoznawane są w miesiącach letnich. O ile wirusom sprzyjają chłodniejsze temperatury, o tyle bakterie najlepiej czują się, gdy temperatura powietrza wzrasta. Na przykład biegunka salmonellozowa, nota bene nazywana biegunką podróżnych, często rozpoznawana jest w wakacje, gdy panuje sezon na lody i gofry, świeże owoce oraz fast-foody.
Jeśli więc w roku szkolnym u kilkorga dzieci z jednej klasy pojawia biegunka i wymioty, należy podejrzewać raczej jelitówkę. Zwłaszcza, jeśli mówimy o uczniach starszych klas. Statystycznie rzecz ujmując, w Europie bakterie zdecydowanie rzadziej niż wirusy wywołują ostrą biegunkę infekcyjną. Ponadto ryzyko zatrucia pokarmowego u dzieci spada wraz z wiekiem. Maluchy są na to znacznie bardziej narażone niż starszaki. Jeśli chodzi o nastolatki, częściej doświadczają zatruć zamierzonych, wywołanych przez nadużycie leków czy spożycie substancji psychotoksycznych, niż przypadkowych zatruć pokarmowych.
Objawy zatrucia pokarmowego
Jeszcze jednym kryterium, które warto wziąć pod uwagę rozważając, jelitówka czy zatrucie, są objawy. Okres wylęgania zatruć pokarmowych jest bardzo krótki – może zająć nawet 30 minut. Zazwyczaj objawy pojawiają się w przeciągu kilku-kilkunastu godzin po spożyciu skażonych pokarmów, choć np. zatrucie Salmonellą może rozwijać się kilka dni (6-72 godz.). Wiele zależy od czynnika sprawczego, jednak przeważnie objawy zatrucia ujawniają się po upływie 12-48 godzin.
Zatrucie pokarmowe objawia się nagle. Najpierw nudnościami, kurczowymi bólami brzucha, potem wodnistą, a niekiedy krwistą, biegunką. Wymioty występują rzadko. Do tego może dojść gorączka i dreszcze, duże osłabienie, ból mięśni. Dolegliwości mają charakter samoograniczający się i przemijają w ciągu kilku dni. Zdarza się jednak, że ostra biegunka bakteryjna przedłuża się – wówczas wizyta u lekarza to konieczność!
Objawy grypy jelitowej
Grypa jelitowa też rozwija się szybko, zwłaszcza jeśli jest wywołana przez kalicywirusy. W tym przypadku okres wylęgania zajmuje 24 godziny – objawy ujawniają się nagle. Dzieci mają przede wszystkim wymioty. Biegunka pojawia się raczej u dorosłych. Poza tym często występuje gorączka, dreszcze, bóle głowy, mięśni. Typowe jest to, że przy zakażeniach norowirusowych czy saprowirusowych dolegliwości przemijają równie szybko, co się pojawiają – w ciągu 1-3 dni.
Jeśli chodzi o rotawirusy – ich okres wylęgania jest nieco dłuższy i wynosi do 3 dni. Wymioty i biegunkę może poprzedzać osłabienie, nudności, ogólnie złe samopoczucie. Co ważne, każde kolejne zakażenie rotawirusowe przebiega łagodniej. Najbardziej uciążliwych, a zarazem groźnych ze względu na ryzyko odwodnienia, dolegliwości doświadczają dzieci do 4. roku życia.
| Grypa jelitowa | Zatrucie pokarmowe |
| wirusy | bakterie |
| jesień/zima | lato |
| nagły, ostry, samoograniczający | bardzo nagły, ostry, samoograniczający |
| wodnista biegunka bez domieszek, zwykle wymioty | wodnista biegunka z domieszką krwi, śluzu, rzadko wymioty |
| bardzo wysoka | dość duża |
Jelitówka czy zatrucie – co warto wiedzieć?
Objawy jelitówki i zatruć pokarmowych są więc podobne i trudne do rozróżnienia, ale w przypadku infekcji wirusowej częściej pojawiają się wymioty, a wodniste stolce są bez domieszki krwi czy śluzu. Inaczej jest przy zatruciach bakteryjnych: tu dominuje krwista biegunka i kurczowe bóle brzucha, wymioty to rzadkość, choć oczywiście się zdarzają (zwłaszcza przy zatruciach toksyną gronkowcową).
W większości przypadków do rozpoznania przyczyny biegunki infekcyjnej potrzebne są specjalistyczne badania mikrobiologiczne. Wyjątkiem są zakażenia rotawirusowe i adenowirusowe, które można wykryć z pomocą szybkich testów – do wykonania w domu.
Warto też wiedzieć, że ostra biegunka wirusowa jest znacznie bardziej zakaźna niż bakteryjna. Istnieje duże ryzyko, że dziecko z jelitówką zarazi rodzeństwo, rodziców i pozostałych domowników. Ci, którym udaje się uniknąć zakażenia mają dużo szczęścia.
Co istotne, ani wirusowej, ani bakteryjnej biegunki infekcyjnej nie leczy się antybiotykami. W pierwszym przypadku, tego typu leki są po prostu nieskuteczne, w drugim, sprzyjają stanom bezobjawowego nosicielstwa. W leczeniu najważniejsze jest nawadnianie organizmu oraz kontynuowanie zwyczajnej diety, która pozwala uzupełniać rezerwy energetyczne organizmu. Głodówki ani diety lekkostrawne nie są zalecane.
Jelitówka czy zatrucie pokarmowe – w każdym przypadku objawy są samoograniczające się i ustępują w ciągu kilku dni. W tym czasie dobrze zadbać o reżim sanitarny i zapewnić choremu właściwą opiekę.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Kompleksowe wsparcie prawidłowego rozwoju.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
E. Kuchar, Biegunka wirusowa, mp.pl, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/157364,biegunka-wirusowa
T. Mach, J. Mrukowicz, Choroby infekcyjne i pasożytnicze przewodu pokarmowego, Interna Szczeklika, Medycyna praktyczna, Kraków 2020
H. Szajewska, A. Horvath, Infekcyjne i nieinfekcyjne przyczyny ostrej biegunki u dzieci, Terapia, nr 5 (412), 2022