Endometrioza – na czym polega?
Endometrioza to choroba, która polega na obecności fragmentów błony śluzowej macicy, czyli endometrium, poza jamą macicy. Endometrium można znaleźć na jajnikach, jajowodach, w pochwie, w jamie otrzewnej, na zewnątrz macicy oraz na więzadłach, które odpowiadają za prawidłowe umiejscowienie narządu w miednicy mniejszej.
Endometrium, bez względu na to, gdzie się znajduje, reaguje na hormony w czasie cyklu miesięcznego, czyli złuszcza się, a następnie narasta. Złuszczanie się endometrium oznacza pojawienie się krwawienia, które jeśli ma miejsce w jamie brzusznej lub na jajniku, powoduje występowanie stanu zapalnego, a w konsekwencji zmianę struktury zajętego narządu. Pojawiają się zrosty i blizny, a ciągły stan zapalny wywołuje przewlekły ból, ból w trakcie stosunku, trudności z zajściem w ciążę oraz bolesne i przedłużające się miesiączki.
Wpływ endometriozy na płodność
Endometrioza to poważny problem, tym bardziej że jej diagnostyka zwykle jest bardzo długa. Czasem pacjentki czekają kilka lat, aż lekarz prawidłowo je zdiagnozuje i zaleci odpowiednie leczenie. Upływający czas nie działa na korzyść kobiet, które chcą zostać matkami, gdyż po 35. roku życia fizjologicznie następuje spadek płodności i zmniejsza się rezerwa jajnikowa. Endometrioza dodatkowo obniża płodność, chociaż związek tej choroby i zmniejszenie szans na zdrową ciążę nie jest do końca jasny.
Jeśli endometrioza zajmie jajniki, tworzą się torbiele czekoladowe jako efekt krwawień z ognisk błony śluzowej. Ich usunięcie może być równoznaczne z uszkodzeniem jajnika, dodatkowo czasem stan zapalny spowodowany endometriozą wywołuje miejscową przebudowę struktur jajnika w tkankę włóknistą. Jajnik z endometriozą może działać nieprawidłowo lub nie działać wcale, skutecznie zmniejszając szansę na owulację i zapłodnienie.
Leczenie endometriozy a starania o dziecko
Dotychczas nie opracowano skutecznej terapii leczenia endometriozy, która pozwoliłaby kompleksowo pozbyć się tego schorzenia. Złotym standardem leczenia jest zabieg operacyjny, wykonany metodą laparoskopową, czyli bez wykonywania dużego nacięcia powłok brzusznych. Różne źródła podają różną skuteczność tej metody. Niektórzy badacze uważają, że wykonanie skutecznej operacji i usunięcie w jej czasie wszystkich widocznych ognisk endometriozy powoduje wzrost szans na spontaniczną ciążę o 80% w ciągu pierwszych trzech lat od zabiegu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, opracowane wraz z Polskim Towarzystwem Medycyny Rozrodu i Embriologii podają, że leczenie operacyjne ma niewielki wpływ na poprawę płodności, a widocznego efektu można spodziewać się dopiero po wielokrotnej laparoskopii.
Wydaje się, że laparoskopia może być skuteczna, aby przywrócić fizjologiczne warunki anatomiczne i uwolnić zrosty w jamie brzusznej oraz w miednicy mniejszej. Czy jednak pozytywnie wpłynie na starania o dziecko – trudno jednoznacznie określić i jest to zależne od konkretnego przypadku.
Leczenie farmakologiczne endometriozy polega na stosowaniu leków hormonalnych oraz przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Często blokowanie miesiączki przynosi dość dobre rezultaty, jednak nie wszystkie kobiety mogą zażywać tabletki z hormonami, gdyż nie pozostają one bez wpływu na ich zdrowie.
Najważniejsze w leczeniu endometriozy jest znalezienie specjalisty, który prawidłowo zdiagnozuje rodzaj problemu, ustali leczenie i uwzględni fakt, że para planuje powiększenie rodziny.
Czy ciąża przy endometriozie jest możliwa?
Tak, kobiety cierpiące na endometriozę często mogą bez trudu zajść w ciążę, ale warto mieć na uwadze, że duży odsetek kobiet niepłodnych właśnie z powodu endometriozy ma trudności z zostaniem mamą.
Endometrioza może wikłać ciążę, powodować zaburzenia okołoimplantacyjne, czyli występujące w momencie zagnieżdżania się zarodka w macicy. Jednak badania wskazują, że ryzyko poważnych powikłań ciążowych i porodowych w porównaniu z kobietami zdrowymi, wzrasta właściwie nieznacznie.
Nie odnotowano wpływu endometriozy na pojawianie się ciąży pozamacicznej, cukrzycy ciążowej, porodu przedwczesnego czy niskiej masy urodzeniowej płodu. Wzrost ryzyka nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą czy stanu przedrzucawkowego określa się jako niewielkie. Częściej może zdarzyć się łożysko przyrośnięte lub przodujące.
Metody wspomaganego rozwoju a endometrioza
Jeśli para nie ma czasu, aby starać się o ciążę w sposób naturalny, lekarz, biorąc pod uwagę czynniki dodatkowo wpływające na płodność, jak wiek pacjentki czy jej rezerwa jajnikowa, może zaproponować metody wspomaganego rozrodu. Mowa tu o in vitro czy inseminacji domacicznej.
Dopasowanie metody zapłodnienia i zagnieżdżenia zarodka jest zależne od stanu zdrowia pacjentki. Specjaliści zajmujący się leczeniem niepłodności kompleksowo opracowują plan, w czasie którego starają się uzyskać jak najlepsze warunki do wykonania wybranego zabiegu. To szansa na powiększenie rodziny dla par, których niepłodność związana jest ściśle z endometriozą.
Ciąża lekiem na endometriozę?
W czasie ciąży objawy endometriozy zwykle ustępują. Kobieta nie czuje bólu, nie ma miesiączek, więc wszelkie dolegliwości wynikające z przedłużających i bolesnych krwawień znikają. To znacząco wpływa na poprawę samopoczucia i wzrost jakości życia kobiety. Jednak brak objawów endometriozy w czasie ciąży to nie oznaka wyleczenia, a chwilowe wyciszenie choroby.
Objawy nie pojawiają się z reguły od razu po urodzeniu dziecka, ale im bliżej owulacji, tym większe ryzyko nawrotu choroby.
Bibliografia:
1. Diagnostyka i leczenie niepłodności – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2018, 3(3), 112-140.
2. Drews K., Barlik M., Łukaszewski T.: Leczenie zachowawcze endometriozy – praca poglądowa. Ginekologia Polska, 2012, 83, 209-213.
3. Maksym R., Ruta H.: Ośrodek kompleksowego leczenia endometriozy jako odpowiedź na problemy zdrowotne szczególnej grupy pacjentek. Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio, 2020, 3(43), 353-363.
4. Kurzawa R. i in.: Niepłodność jako problem kliniczny i społeczny. Przewodnik Lekarza, 2010, 2, 149-152.
5. Vercelli P. i in.: Association of endometriosis and adenomyosis with pregnancy and infertility. Fertility and Sterility, 2023, 119(5), 727-740.