Torbiel na jajniku – co to jest?
Torbiel na jajniku ma kształt worka o cienkiej ścianie, wypełnionego płynem. Torbiele zdarzają się bardzo często, szacuje się, że nawet 20% kobiet przynajmniej raz w przeciągu życia będzie miała torbiel na jajniku.
Zazwyczaj torbiele są niewielkie, bezobjawowe i zanikają w czasie cyklu lub kilku kolejnych cykli miesięcznych.
Torbiele to zmiany łagodne, czyli nienowotworowe. Torbiel to nie rak, jednak czasem jej rozmiar sprawia, że zmiana pęka lub dochodzi do skrętu jajnika, na którym torbiel się utworzyła. Wtedy konieczna jest pilna interwencja lekarska, aby uratować zdrowie kobiety oraz jajnik, niezbędny do zajścia w ciążę.
Można wyróżnić kilka rodzajów torbieli, m.in.:
- torbiel czynnościową,
- torbiel ciałka żółtego,
- torbiel czekoladową,
- torbiel krwotoczną.
Leczenie torbieli przy staraniach o dziecko może być zachowawcze, farmakologiczne lub operacyjne. Wielkość torbieli, jej rodzaj i wiek pacjentki w dużym stopniu determinuje wybór rodzaju terapii.
Czy rodzaj torbieli wpływa na starania o dziecko?
Wyróżnia się kilka rodzajów torbieli, dlatego warto wiedzieć, które z nich mogą przeszkodzić w poczęciu.
Torbiel czynnościowa
Jej wytworzenie się wynika z zaburzeń hormonalnych. Pęcherzyk dojrzewający w jajniku w czasie owulacji nie pęka, ale rośnie dalej, osiągając 2-3 cm średnicy. Tego rodzaju torbieli nie leczy się, ale obserwuje, gdyż zwykle zanikają one w czasie kilku cykli miesięcznych. Jeśli torbiel czynnościowa ciągle jest obecna, lekarz może zaproponować antykoncepcję, aby hormonalnie przyspieszyć jej wchłonięcie.
Torbiel ciałka żółtego
Ciałko żółte tworzy się w jajniku w miejscu pękniętego pęcherzyka dominującego, zaraz po owulacji. Jest odpowiedzialne za utrzymanie ewentualnej ciąży, dzięki wydzielaniu progesteronu. Gdy nie dochodzi do ciąży – ciałko żółte zanika. Gdy proces jego wchłaniania jest zaburzony, wówczas może się wytworzyć torbiel ciałka żółtego. Ten typ torbieli rzadko wymaga leczenia, gdyż znika samoistnie.
Torbiel krwotoczna
To typ torbieli, powstałej w wyniku uszkodzenia naczynia krwionośnego w jajniku, np. w przebiegu pęknięcia pęcherzyka dominującego. Ta torbiel wchłania się bez konieczności interwencji lekarskiej i zazwyczaj nie zagraża jajnikom. Jeśli jednak pacjentka czuje ból brzucha lub ból jajnika, wymiotuje, jest osłabiona – powinna udać się na pilną konsultację ginekologiczną.
Zdarza się, że duża torbiel pęka, a krew w jamie brzusznej staje się powodem występowania niepokojących objawów. Aby zachować czynność jajników, konieczna jest szeroka diagnostyka, określająca, czy należy operować pacjentkę, czy nie. Taka sytuacja może wpłynąć negatywnie na pojawienie się ciąży, jeśli jajnik nie zostanie zachowany w wyniku operacji.
Torbiel czekoladowa
Torbiel czekoladowa to twór wypełniony krwią, jednak w przeciwieństwie do torbieli krwotocznej, zwykle jest wynikiem endometriozy. Endometrioza to schorzenie, polegające na obecności błony śluzowej macicy poza jamą macicy, czyli miejscem jej fizjologicznego występowania. Jajniki to narządy, na których endometrioza często ma swoje ogniska chorobowe. Te fragmenty błony śluzowej zachowują się tak samo, jak błona śluzowa zlokalizowana w macicy, czyli złuszczają się w czasie miesiączki. Endometrioza powoduje zaburzenia płodności, a zajęcie jajników może spowodować zaburzenia owulacji.
Leczenie torbieli jajnika a starania o dziecko
W zależności od rodzaju torbieli powstałej na jajniku lekarz może zaproponować leczenie zachowawcze, farmakologiczne lub chirurgiczne, mając na uwadze to, że pacjentka chce mieć dziecko. W czasie badania, dzięki ultrasonografii, powinien określić typ torbieli, jej wielkość oraz jej unaczynienie. Torbiele małe zwykle wymagają obserwacji. Twory od 5 do 7 cm średnicy również trzeba obserwować. Jeśli nie zmniejszają się samoistnie, warto oznaczyć marker nowotworowy CA-125. Gdy pojawiają się objawy jak ból brzucha, parcie na pęcherz, wodobrzusze – należy rozważyć interwencję chirurgiczną.
Torbiele czynnościowe czasami leczy się poprzez zastosowanie antykoncepcji – powinny zniknąć w czasie kilku kolejnych cykli miesięcznych, jeśli to się nie dzieje, tabletki hormonalne wspomagają ten proces.
Stosowanie antykoncepcji w momencie, kiedy kobieta z torbielą na jajniku chce zostać matką, jest uzależnione od sytuacji klinicznej. Zwykle jest to rozwiązanie rozważane, kiedy torbiel nie wchłania się, nie ma konieczności wykonywania operacji, ale jednocześnie trudno określić, jak torbiel będzie się zachowywać w czasie ciąży.
Torbiel czekoladowa, występująca jako powikłanie endometriozy zazwyczaj jest oznaką większego problemu. Endometrioza znacząco wpływa na obniżenie płodności kobiet i leczenie tego typu torbieli powinno być połączone z terapią endometriozy.
Jeśli torbiel ma powyżej 7 cm średnicy, trudno jest dokładnie ją zbadać w czasie badania USG. Diagnostyka musi być dokładniejsza, aby nie przegapić zmiany nowotworowej. Jeśli lekarz podejrzewa nowotwór, konieczne może być wykonanie tomografii lub rezonansu magnetycznego, szczególnie jeśli zmiana ma powyżej 10 cm średnicy, jest bogato ukrwiona, ma grube ściany i w czasie badania USG wydaje się, że w środku nie znajduje się jedynie płyn.
Leczenie chirurgiczne torbieli jajnika u kobiet starających się o dziecko powinno być rozważone razem z planami prokreacyjnymi pacjentki. Nie należy odrzucać operacji w obawie o utratę jajnika. Warto również wyjaśnić pacjentce, jakie powikłania może dać pozostawienie dużej zmiany na jajniku (np. skręt jajnika, pęknięcie torbieli, niezdiagnozowana zmiana nowotworowa).
Czy torbiel jajnika może być przyczyną niepłodności kobiecej?
Torbiele to zmiany łagodne, jednak od ich dokładnego umiejscowienia oraz np. wielkości, czasem zależy prawidłowy cykl miesięczny.
Zajęcie jajnika może być przyczyną zaburzeń owulacji. Jeśli torbiel na jajniku jest duża, występuje ryzyko powikłań, które mogą doprowadzić nawet do jego utraty.
Jednak sama diagnoza torbieli na jajniku nie powinna stać się powodem do dużego niepokoju. Torbiele to twory, które zdarzają się bardzo często i zwykle nie doprowadzają do groźnych komplikacji. Każda pacjentka jest inna, dlatego przy staraniach o ciążę warto wybrać lekarza, który leczenie torbieli połączy z zachowaniem płodności.
Bibliografia:
1. Szyłło K., Leśnik N.: Zasady postępowania w przypadku niezłośliwych guzów jajnika. Forum Położnictwa i Ginekologii, 2018.
2. Piechowska J., Roczon E., Bazylewicz A.: Zastosowanie techniki ultrasonografii w diagnostyce i leczeniu niepłodności. Najnowsze Technologie Medyczne, 2015, 1(6), 1-6.
3. Szyłłko K., Górski J.: Enometrioza – rozpoznanie, leczenie wg współczesnych rekomendacji. Przegląd Menopauzalny, 2011, 6, 464-468.
4. Zając A. i in: Guzy przydatków w okresie rozrodczym i po menopauzie. Przegląd Menopauzalny, 2011, 5, 386-392.