Dieta propłodnościowa – główne założenia
Głównymi założeniami diety propłodnościowej jest spożywanie:
● owoców i warzyw o niskiej zawartości pestycydów i niskim indeksie glikemicznym,
● produktów pełnoziarnistych,
● tłustych ryb morskich,
● odpowiednia podaż kwasu foliowego, witaminy B6, B12, D,
● odpowiednia podaż witamin antyoksydacyjnych: A, C, E.
Propłodnościowe owoce i warzywa
Owoce i warzywa to grupa żywności, która odgrywa dużą rolę w diecie par starających się o potomstwo. Badania pokazują, że spożycie owoców i warzyw w 5 porcjach dziennie wiąże się z poprawą statusu antyoksydacyjnego.
Zalecenia mówią o zwiększonym spożyciu ciemnozielonych warzyw, takich jak awokado, brokuły i szparagi, które mają wysoką zawartość kwasu foliowego. Co ciekawe, niskie stężenie kwasu foliowego w osoczu nasienia jest skorelowane ze zwiększonym uszkodzeniem DNA plemników. Wiadomo, że foliany mają właściwości przeciwutleniające, które mogą przeciwdziałać negatywnym skutkom reaktywnych form tlenu.
Produkty pełnoziarniste w diecie propłodnościowej
Spożycie produktów pełnoziarnistych o niskim indeksie glikemicznym (razowe pieczywo, brązowy ryż, pełnoziarnisty makaron, płatki owsiane) oraz zwiększenie podaży błonnika pokarmowego w diecie zmniejsza ryzyko wystąpienia niepłodności. Przy zaburzeniach płodności bardzo często współistnieje insulinooporność, gdyż gospodarka hormonów płciowych jest ściśle skorelowana z gospodarką węglowodanową. Aby zapobiegać insulinooporności, zaleca się normalizację stężeń glukozy i insuliny między innymi poprzez wybieranie węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym.
Ryby – jakie wybierać dla lepszej płodności?
Tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, śledź, sardynka) zawierają sporo wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Wpływają pozytywnie nie tylko na proces zapłodnienia, ale również rozwój zarodka, zmniejszenie ryzyka porodu przedwczesnego i wystąpienia alergii u dziecka. Co więcej, wyższe spożycie omega-3 jest związane z wyższym stężeniem testosteronu u mężczyzn i progesteronu u kobiet. Innymi źródłami wielonienasyconych kwasów tłuszczowych są owoce morza, olej lniany, orzechy włoskie, siemię lniane i nasiona chia.
Witaminy przed planowaną ciążą
Zostało udowodnione, że kobiety o stężeniu kwasu foliowego i witaminy B12 w surowicy powyżej średniej mają o blisko 2 razy większe szanse na szczęśliwe rozwiązanie niż kobiety charakteryzujące się stężeniami poniżej średniej. Związek ten wynika z faktu rzadszych cykli kończących się nieudaną implantacją zarodka i rzadszych cykli skutkujących utratą ciąży (18% vs 45%) wśród kobiet przestrzegających diety propłodnościowej. Biodostępność metylowanego kwasu foliowego w postaci suplementu diety jest bliska 90%, w związku z tym rekomenduje się, aby kobiety w okresie prekoncepcyjnym i przez cały okres ciąży przyjmowały kwas foliowy według następującego schematu:
– okres przed ciążą: 400 µg 5-MTHF (aktywna forma) + 400 µg kwasu foliowego na okres minimum 12 tygodni przed koncepcją,
– ciąża: 800 µg 5-MTHF (aktywna forma).
Powyższe zalecenia dotyczą kobiet, u których nie występują żadne czynniki ryzyka mogące powodować, że konieczne będzie podawanie innych ilości folianów. W przypadku występujących czynników ryzyka to lekarz ustali dawki folianów indywidualnie.
Witamina B6, której źródłem w diecie są produkty zbożowe, jaja, ryby, drób i warzywa liściaste, odpowiada za prawidłowe stężenie progesteronu.
Ważną dla płodności witaminą jest cholekalcyferol, czyli witamina D3. Jej dostarczenie ze źródeł pokarmowych nie pokrywa zapotrzebowania, dlatego konieczna jest suplementacja. Rekomenduje się suplementację diety witaminą D w ilości 2000 IU na dobę. Niedobór witaminy D może być związany z obniżoną rezerwą jajnikową wśród kobiet w późnym wieku rozrodczym. Niższe stężenia metabolitu witaminy D 25(OH)D3 obserwuje się u kobiet chorujących na zespół policystycznych jajników (PCOS).
Antyoksydanty dla płodności
Witaminy antyoksydacyjne, A, C oraz E, odgrywają niebagatelną rolę w płodności.
- Witamina A nie tylko chroni organizm przed wolnymi rodnikami, ale również przed powstawaniem infekcji dróg rodnych kobiety, które mogłyby przyczynić się do zaburzeń płodności. Dzieje się tak dzięki produkcji śluzu chroniącego nabłonek, w którego procesie bierze udział witamina A.
- W odniesieniu do uszkodzeń DNA plemników badania wykazały, że mężczyźni spożywający duże ilości witaminy C (średnio 162 mg/dzień) zarówno z diety, jak i suplementacji mieli około 16% mniej uszkodzeń DNA plemników w porównaniu z grupą o najniższym spożyciu.
- Podobne wyniki stwierdzono w przypadku innych przeciwutleniaczy, w tym witaminy E (23,7 mg/dzień) i kwasu foliowego (475 mcg/dzień).
Sugeruje to, że suplementacja przeciwutleniaczami może potencjalnie odwrócić niektóre uszkodzenia DNA plemników spowodowane stresem oksydacyjnym. Podobnie jak w przypadku mężczyzn, głównym czynnikiem żywieniowym badanym w przypadku płodności kobiet były witaminy i przeciwutleniacze. Jedno z badań wykazało, że skrócenie czasu do zajścia w ciążę osiągnięto dzięki zwiększeniu poziomu witaminy C (średnio 198 mg/dzień), ale efekt ten był widoczny tylko u kobiet z nadmierną masą ciała oraz u kobiet powyżej 35. roku życia. Podobnie jak w powyższym badaniu mężczyzn stwierdzono, że zwiększony poziom witamin powinien pochodzić zarówno z diety, jak i z suplementacji, a nie z samej diety. Bogatym źródłem witaminy C są produkty roślinne, przede wszystkim surowe warzywa i owoce (czerwona papryka, natka pietruszki, owoce jagodowe).
Zalecany do leczenia pierwszych objawów dyskomfortu pochwy.
Żel dopochwowy z kwasem hialuronowym wskazany w celu zapobiegania i leczenia suchości pochwy.
Dla zdrowia układu moczowego.
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Do stosowania wspomagającego w leczeniu i profilaktyce infekcji pochwy.
Dieta śródziemnomorska – królowa diet
Już od kilku lat dieta śródziemnomorska zajmuje pierwsze miejsce w rankingu najlepszych diet. W badaniu Vujkovic i in., które objęło 161 holenderskich par postanowiono zastosować i porównać dwa wzorce żywieniowe. Pierwszy opierał się na niskoprzetworzonej żywności, charakteryzował się wysokim spożyciem owoców, warzyw, ryb i produktów pełnoziarnistych oraz niskim spożyciem przekąsek, wędlin i majonezu. Drugi z kolei to dieta śródziemnomorska, charakteryzująca się wysokim spożyciem olejów roślinnych (w tym oliwy z oliwek i orzechów), ryb (1-2 razy w tygodniu), jajek (3-4 razy w tygodniu), roślin strączkowych, owoców i warzyw, produktów pełnoziarnistych i nabiałowych (głównie jogurtów i serów), oraz niskim spożyciem czerwonego mięsa i przekąsek. Okazało się, że przestrzeganie diety śródziemnomorskiej wiązało się ze zwiększonym o 40% prawdopodobieństwem zajścia w ciążę w porównaniu do diety z produktami niskoprzetworzonymi.
Czego unikać w diecie propłodnościowej?
Model żywienia nazywany potocznie „dietą zachodnią”, niekorzystny dla rozrodczości, ma wysoki udział nasyconych kwasów tłuszczowych, łatwo przyswajalnych węglowodanów, cukrów dodanych i kwasów tłuszczowych trans. W diecie par starających się o dziecko powinien być jak najmniejszy udział:
● przetworzonego mięsa,
● dań typu fast food,
● smażonych potraw,
● chipsów,
● pełnotłustego nabiału,
● produktów cukierniczych,
● produktów zawierających przemysłowo utwardzone oleje roślinne,
● gotowych sosów,
● słodyczy i słodkich napojów.
Dieta propłodnościowa na zajście w ciążę – podsumowanie
W ostatnim czasie znacznie wzrosło zainteresowanie wpływem sposobu żywienia na płodność zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Dieta propłodnościowa powinna opierać się na jak najmniej przetworzonych produktach, takich jak: świeże owoce i warzywa, ryby i owoce morza oraz pełnoziarniste produkty zbożowe, czyli żywności bogatej we wszystkie składniki pokarmowe niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego. Ograniczeniu natomiast powinny ulec produkty wysokoprzetworzone oraz o wysokim indeksie glikemicznym. Co ważne, pary starające się o potomstwo powinny całkowicie wykluczyć ze swojej diety używki (alkohol, nikotyna i inne), a także zadbać o zdrowy styl życia – higienę snu, niski poziom stresu, umiarkowaną aktywność fizyczną oraz prawidłową masę ciała.
To lek bez recepty wskazany w odzwyczajaniu się od palenia tytoniu i zmniejszeniu głodu nikotynowego u osób, które chcą przestać palić. Celem stosowania leku DENICIT jest trwałe zaprzestanie używania produktów zawierających nikotynę. Zawiera cytyzynę, która zwiększa ok. 3-krotnie szansę na rzucenie palenia¹.
¹Hajek P et al.: Efficay of cytisine in helping smokers quit;systematic review and meta-analysis. Thorax, 2013
Gaskins AJ, Nassan FL, Chiu YH, et al. Dietary patterns and outcomes of assisted reproduction. Am J Obstet Gynecol. 2019;220(6):567.e1-567.e18.
Vujkovic M, de Vries JH, Lindemans J, et al. The preconception Mediterranean dietary pattern in couples undergoing in vitro fertilization/intracytoplasmic sperm injection treatment increases the chance of pregnancy. Fertil Steril. 2010;94(6):2096-2101.
Ostrowska L, Karecka U. Wpływ diety i aktywności fizycznej na płodność kobiet. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2017;23(1):51-56.
Hajduk M. Wpływ wybranych składników pokarmowych na funkcjonowanie układu rozrodczego u kobiet. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2013;9, 1:29-33.
Bojanowska M, Kostecka M. Dieta i styl życia jako czynniki wpływające na płodność. Kosmos 2018;67(2):425-439.
Sawaniewska B, Gajewska D, Lange E. Wpływ sposobu żywienia na płodność kobiet i mężczyzn. Kosmos 2019;68(2):227-237.
Seremak-Mrozikiewicz, A., Bomba-Opoń, D., Drews, K., Kaczmarek, P., Wielgoś, M., & Sieroszewski, P. (2024). Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji folianów oraz warunków stosowania dodatkowej suplementacji choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu. Rekomendacje PTGiP. https://www.ptgin.pl/sites/scm/files/2024-04/Foliany%20-%20Stanowisko%20Ekspert%C3%B3w%20PTGiP%202024.pdf. [dostęp: październik 2024]