- Zapalenie piersi polega na powstaniu stanu zapalnego w gruczole, a najczęstsze przyczyny to zaleganie mleka w przewodach mlekowych lub zakażenie Staphylococcus aureus, czyli gronkowcem złocistym.
- Najważniejsze w leczeniu jest częste karmienie piersią, a mleko matki, nawet przy zapaleniu piersi, jest zupełnie bezpieczne dla maluszka.
Czym jest zapalenie piersi?
Zapalenie piersi, jak sama nazwa wskazuje to stan zapalny obejmujący gruczoł piersiowy. Najczęściej zapalenie piersi występuje w czasie laktacji, szczególnie wrażliwy okres to pierwsze 12 tygodni po porodzie.
Zapalenie piersi powstaje zazwyczaj w wyniku niedostatecznego opróżniania piersi, co oznacza np. pomijanie karmień, zbyt rzadkie lub zbyt krótkie karmienia. Może również pojawić się w przebiegu zakażenia, zwykle gronkowcem złocistym.
Wg różnych źródeł zapalenie piersi dotyka od 1,4 do 33% pacjentek. W Polsce szacuje się, że 10% kobiet karmiących piersią w czasie swojej mlecznej drogi będzie zmagało się z tym problemem laktacyjnym.
Od szybkiej diagnozy i wdrożenia prawidłowego postępowania zależy szybka poprawa stanu pacjentki, która bez względu na objawy towarzyszące zapaleniu, może bezpiecznie karmić swoje dziecko chorą piersią.
Jak rozpoznać zapalenie piersi? Objawy zapalenia piersi
W przypadku zapalenia piersi, na gruczole pojawia się stan zapalny, czyli zaczerwienienie, nadmierne ucieplenie jednego kwadrantu lub całej piersi. Kobieta odczuwa samoistny ból piersi, niezwiązany w pojedynczym karmieniem. Dodatkowo pierś jest tkliwa i wrażliwa. Mogą pojawić się objawy grypopodobne:
- wysoka gorączka,
- osłabienie,
- dreszcze,
- zmęczenie,
- senność,
- bóle głowy i bóle mięśniowe,
- nudności i wymioty.
Często kobiety skarżą się na nieprawidłowy wypływ pokarmu przy stanie zapalnym piersi. Po odciągnięciu pokarmu lub przystawieniu noworodka można wyczuć wyraźne zgrubienie, a fizjologicznie pierś po karmieniu powinna być miękka i wyraźnie opróżniona, a wszelkie zgrubienia rozluźnione.
Zwykle choroba trwa około 3-4 dni, z czego w drugim dniu następuje szczyt objawów.
Zapalenie piersi – jak je leczyć?
Przy leczeniu zapalenia piersi najważniejsze jest regularne i prawidłowe jej opróżnianie. Warto podkreślić, że karmienie jest absolutnie bezpieczne dla maluszka, a mleko – pełnowartościowe. Dziecko jest w stanie efektywniej wyssać mleko niż laktator, stąd pomimo zapalenia piersi nie należy rezygnować z karmienia naturalnego. To przynosi korzyści zarówno dla matki, jak i dla dziecka.
Dodatkowo terapię zapalenia piersi warto wspomóc lekami, np. ibuprofenem, który działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie, oraz jest bezpieczny w czasie karmienia piersią. Jeśli podejrzewa się etiologię bakteryjną zapalenia piersi, po wykonaniu posiewu mleka, lekarz wdraża antybiotyk.
Nawet w momencie wykrycia bakterii w posiewie mleka, kobieta może podawać je dziecku. Często to kolonizacja gronkowcem złocistym nosogardzieli malucha oraz jego flora bakteryjna, w której dominują bakterie szpitalne (np. poprzez zbyt krótki czy całkowity brak kontaktu skóra do skóry po porodzie), stanowią czynnik ryzyka pojawienia się zapalenia piersi u matki.
Jeśli dziecko nie chce ssać z chorej piersi, konieczne jest odciąganie pokarmu laktatorem 6-8 razy na dobę.
Co wywołuje zapalenie piersi w połogu?
Jak już wcześniej wspomniano, są dwie drogi powstawania zapalenia piersi – mechaniczna i infekcyjna.
W przypadku powstawania zapalenia piersi z powodu czynników mechanicznych – to zaleganie pokarmu w przewodach mlekowych i brak wystarczającego opróżniania piersi sprawiają, że dochodzi do obrzęku oraz uszkodzenia tkanki. Dodatkowo nadprodukcja mleka, zmiany chorobowe gruczołu piersiowego oraz nieleczone i zaniedbane zatkanie przewodu wyprowadzającego czy przebyte zapalenia piersi, stanowią kolejne istotne czynniki ryzyka powstania stanu zapalnego.
Do czynników mechanicznych należy także uraz piersi, czyli np. forsowny masaż, mający na celu rozmasowanie piersi w nawale pokarmu lub w czasie wystąpienia czasowego zatkania przewodu mlekowego. Takie postępowanie w laktacji jest szkodliwe i należy do przestarzałych praktyk, jednak często jest spotykane.
Infekcyjna droga pojawienia się zapalenia piersi polega na wystąpieniu czynnika bakteryjnego. Źle leczone uszkodzenia brodawki sutkowej, patogeny we florze bakteryjnej dziecka, stres matki, jej osłabienie i niedożywienie oraz wszelkie schorzenia przebiegające z obniżeniem odporności kobiety – to główne powody, przez które bakterie mają możliwość wywołania zapalenia piersi w połogu.
Z czym należy różnicować zapalenie piersi?
Przy pojawieniu się objawów wskazujących na zapalenie piersi w trakcie laktacji, należy wziąć pod uwagę również inne schorzenia gruczołu piersiowego, dające podobne objawy. Zapalenie piersi najczęściej różnicuje się z:
- nawałem pokarmu,
- zatkaniem przewodu mlekowego,
- obrzękiem i zastojem pokarmu,
- ropniem piersi,
- zmianą na skórze,
- nowotworem,
- infekcją.
Ważnym objawem wskazującym na zapalenie jest m.in. gorączka. Warto, często przed postawieniem ostatecznej diagnozy obserwować, jak ciało reaguje na prawidłowe karmienie i opróżnianie piersi. W jakich momentach problem się nasila, kiedy ustaje, oraz co się zmienia w ciągu kolejnych godzin – to istotne informacje, pozwalające na wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Zapalenie piersi – jak zapobiegać?
Złotą zasadą, którą pozwala ustrzec się przed większością problemów laktacyjnych lub daje szansę, by szybko je pokonać, jest karmienie na żądanie i prawidłowe przystawianie dziecka do piersi. Brzmi banalnie, jednak czasem karmienie naturalne to droga pełna wybojów. Stąd warto prosić o pomoc już w pierwszych godzinach połogu.
Mały człowiek zaraz po narodzinach pomaga mamie wzbudzić laktację, jak potrafi najlepiej, gdyż odruchy ssania i szukania są najsilniejsze właśnie w pierwszych dniach życia. Jednak mogą pojawić się trudności ze strony matki i dziecka, które utrudniają dobry start w laktacji.
Dokarmianie mieszanką mlekozastępczą bez wskazań medycznych, krótkie i rzadkie karmienia, notorycznie poranione brodawki, nieprawidłowo dobrany lejek do laktatora, źle prowadzone zastoje pokarmu czy nawał – to kolejne przyczyny powstawania trudności z karmieniem naturalnym, które mogą przyczynić się do powstawania zapalenia piersi. W większości z nich to położna rodzinna może najszybciej zalecić prawidłowe postępowanie, które szybko przyniesie ulgę i pozwoli cieszyć się bliskością, jaką daje karmienie piersią.
1. Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Pietkiewicz A.: Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy. Wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017, 247-259.