Czym jest „rejestr ciąż”?
W dniu 3.06.2022 r. Minister Zdrowia podpisał rozporządzenie zmieniające rozporządzenie z dnia 26.06.2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji oraz sposobu i terminów przekazywania tych danych do Systemu Informacji Medycznej.
Nowelizacja ta, rozszerza katalog informacji przekazywanych przez usługodawców świadczeń zdrowotnych, do elektronicznego Systemu Informacji Medycznej (dalej: „SIM”), m.in. o informacje na temat ciąży usługobiorcy, o ile usługodawca uzyska je w związku z udzielaniem świadczenia zdrowotnego lub realizacją istotnej procedury medycznej.
W praktyce, nie jest zatem tworzony żaden odrębny rejestr ciąż, a informacje w tym zakresie, będą zbierane w ramach istniejącego już systemu teleinformatycznego, służącego gromadzeniu danych na temat udzielanych pacjentom świadczeń opieki zdrowotnej, do którego usługodawcy świadczeń zdrowotnych zobowiązani są przekazywać dane na temat „zdarzeń medycznych” od dnia 1.07.2021 r.
W systemie tym, poza informacją o ciąży, gromadzone będą również dane dotyczące:
1) grupy krwi,
2) alergii,
3) implantów.
Usługodawcy zobowiązani będą do przekazywania do SIM informacji na temat ciąży pacjentki to nie tylko lekarze ginekolodzy, ale również – co może wzbudzać kontrowersje – wszelkie inne podmioty wykonujące działalność leczniczą, w tym m.in.:
1) wszyscy lekarze, niezależnie od specjalizacji,
2) pielęgniarki,
3) położne,
4) fizjoterapeuci,
Warunkiem jest uzyskanie informacji o ciąży pacjentki podczas udzielania jej świadczenia zdrowotnego lub realizacji istotnej procedury medycznej.
Dla powstania obowiązku usługodawcy, wpisania stanu ciąży do SIM, nie będzie zatem wymagane uprzednie jego potwierdzenie żadnym badaniem lekarskim.
Możliwość zamieszczania w systemie informacji na temat ciąż, jedynie na podstawie informacji przekazywanych usługodawcom przez pacjentki – w praktyce, niesie za sobą ryzyko gromadzenia nierzetelnych danych. Powyższe, w dalszym ciągu – może z kolei błędnie rzutować na sposób udzielania pacjentkom świadczeń zdrowotnych, np. w sytuacji zagrożenia życia, unikając podawania im leków czy wykonywania zabiegów, które są zakazane lub niezalecane w czasie ciąży.
Przeczytaj także: Jak przygotować się do ciąży?
Kiedy „rejestr ciąż” wchodzi w życie?
Obowiązek przekazywania do SIM danych na temat ciąż pacjentek, zacznie obowiązywać od 1.10.2022 r. Do tego czasu, dane te, usługodawcy świadczeń zdrowotnych, mogą odnotowywać w systemie fakultatywnie.
Jaki jest cel gromadzenia danych na temat ciąż?
W uzasadnieniu projektu nowelizacji rozporządzenia wskazano, że celem rozszerzenia katalogu gromadzonych w SIM informacji, jest usprawnienie pracy personelu medycznego, ułatwienie obiegu dokumentacji medycznej i ograniczenie kosztów jej udostępniania.
Rzecznik Ministerstwa Zdrowia – Wojciech Andrusiewicz, w wywiadzie udzielonym dla Polskiej Agencji Prasowej w dniu 13.03.2022 r., stwierdził ponadto, że dodanie do karty pacjenta pozycji „ciąża” służy przede wszystkim ułatwieniu pracy ratownikom medycznym, którzy w sytuacji jakiegokolwiek zagrożenia, będą wiedzieli „jak działać” – tj. jakich leków nie należy, w danym przypadku, stosować lub jakich zabiegów nie powinno się przeprowadzać.
Kto będzie miał dostęp do danych z „rejestru ciąż”?
Dostęp do danych gromadzonych w SIM, w tym informacji na temat ewentualnej ciąży pacjentki, przysługuje:
1) pracownikowi medycznemu, który sam wytworzył daną informację (dokumentację medyczną) lub innemu pracownikowi, tego samego podmiotu wykonującego działalność leczniczą, jeżeli jest to niezbędne do prowadzenia diagnostyki lub zapewnienia ciągłości leczenia,
2) lekarzowi, pielęgniarce i położnej POZ, którzy zostali wybrani przez pacjentkę,
3) każdemu pracownikowi medycznemu w sytuacji zagrożenia życia.
Każde inne, niż wyżej wymienione, udostępnienie danych pacjentki z SIM (w tym danych dotyczących ciąży), może nastąpić wyłącznie za jej zgodą. Wyrażając zgodę, pacjentka powinna ponadto określić zakres czasowy i przedmiotowy dostępu do danych.
Niezależnie od powyższych uprawnień, należy również wspomnieć o uprawnieniach sądów i prokuratury do żądania udostępnienia danych zawartych w SIM, które może mieć miejsce w ramach toczącego się postępowania.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22.10.2020 r. o sygn. akt. K 1/20, który ograniczył katalog okoliczności legalizujących przerwanie ciąży – gromadzenie danych na temat ciąż w ramach SIM, wywołuje wśród części społeczeństwa obawy przed nadużywaniem tegoż narzędzia przez organy władzy, celem uzyskiwania informacji o kobietach, które dokonały przerwania ciąży. Wyraz temu dały uwagi, zgłoszone do projektu rozporządzenia, przez ok. 6 tys. obywateli, w ramach których, stwierdzili oni m.in., że utworzenie „rejestru ciąż” spowoduje w Polsce spadek przyrostu naturalnego, z powodu nasilającego się lęku młodych kobiet przed zajściem w ciążę.
Wątpliwości ekspertów medycznych
Środowisko lekarskie również nie pozostaje obojętne na wprowadzane zmiany i obowiązek zgłaszania ciąż pacjentek do SIM. W ocenie Naczelnej Rady Lekarskiej oraz Konfederacji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych:
1) obowiązek raportowania ciąży powinien być ograniczony do placówki wystawiającej kartę przebiegu ciąży (uprawnienia tego nie powinni zatem posiadać medycy innych specjalności niż ginekolog, np. fizjoterapeuci), albo powinno zostać doprecyzowane kto i na jakiej podstawie może wpisać do SIM informację o ciąży,
2) powinna zostać przewidziana procedura wykreślenia z SIM wpisu o ciąży z uwagi na jej rozwiązanie, jak również przedwczesne zakończenie, np. na skutek utraty ciąży lub jej legalnego usunięcia,
3) powinno zostać sprecyzowane w jaki sposób pacjentka może realizować prawo sprzeciwu do przetwarzania danych.
Konfederacja Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych posuwa się nawet o krok dalej, kwestionując podstawę uregulowania, w ramach rozporządzenia, obowiązku przekazywania do SIM danych w zakresie ciąż. Jako przyczynę, wskazuje, że ciąża jest stanem fizjologicznym, a nie zdarzeniem medycznym, którego – zgodnie z upoważnieniem ustawowym – powinny dotyczyć sprecyzowane w rozporządzeniu dane gromadzone w SIM.1
Nie tylko Polki?
Ministerstwo Zdrowia, w odpowiedzi na liczne uwagi zgłoszone do projektu rozporządzenia w zakresie zasadności i podstawności gromadzenia danych dotyczących ciąż kobiet, zwróciło uwagę, że rozwiązanie to wpisuje się w zbiór danych zdefiniowanych przez Komisję Europejską dla tzw. „Patient Summary”, tj. planowanego dokumentu medycznego, który ma zawierać podstawowe dane na temat zdrowia pacjenta (w tym dane dotyczące grupy krwi i ciąży), być wymieniany transgranicznie i pozwalać pracownikom medycznym, w sytuacjach zagrożenia życia, na pozyskanie najistotniejszych informacji na temat zdrowia. Jeżeli rozwiązanie to zostanie wprowadzone przez UE, rejestrowane byłyby zatem ciąże wszystkich Europejek.
Wobec tak licznych kontrowersji, pozytywnych stron, jak i ryzyka związanych z wprowadzonym rozwiązaniem, jakim jest potocznie określany „rejestr ciąż”, pozostaje nam tylko obserwować w jakich sposób „narzędzie” to będzie wykorzystywane od 1.10.2022 r.
Może zainteresować Cię również: Przyszła mama w pracy – w jaki sposób chroni ją prawo?
1 zestawienie uwag zgłoszonych w ramach konsultacji publicznych projektu rozporządzenia (nr z wykazu RCL: MZ 1170), Rządowe Centrum Legislacji
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3.06.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji oraz sposobu i terminów przekazywania tych danych do Systemu Informacji Medycznej
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26.06.2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji oraz sposobu i terminów przekazywania tych danych do Systemu Informacji Medycznej (Dz.U. z 2020 r., poz. 1253)
Ustawa z dnia 28.04.2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 666)
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1285)