Napięcie mięśniowe u noworodka – kiedy jest prawidłowe?
Fizjologicznie noworodek rodzi się z przewagą mięśni zginaczy nad prostownikami w kończynach, co jest szczególnie widoczne podczas leżenia dziecka na plecach. Zarówno nogi, jak i ręce zgięte są we wszystkich stawach, piąstki zaciśnięte. Wraz z biegiem czasu dziecko uczy się panować nad swoim ciałem, a ruchy instynktowne i mimowolne zostają zastąpione ruchami celowymi.
Napięcie mięśniowe określa się jako opór mięśni na bierne rozciąganie. Jeśli ten opór jest zbyt duży, wtedy mówimy o wzmożonym napięciu mięśniowym. Wyróżnia się trzy rodzaje wzmożonego napięcia mięśniowego:
- sztywność,
- spastyczność,
- dystonię.
Prawidłowe napięcie, czyli ani zbyt mocne, ani zbyt lekkie, pozwala na harmonijny rozwój dziecka i sukcesywne osiąganie kolejnych kamieni milowych, aby w okolicy pierwszych urodzin dziecko mogło wykonać kilka kroków.
Ocena napięcia mięśniowego stanowi bardzo ważną składową skali Apgar, określającej stan zdrowia dziecka tuż po narodzinach. Noworodek, aby uzyskać dwa punkty, musi mieć m.in. zgięte rączki i nóżki, jeśli napięcie jest nieprawidłowe – dziecko rodzi się wiotkie, a kończyny są wyprostowane.
Zaburzenia w dystrybucji napięcia mięśniowego mogą objawiać się na wiele sposobów, np. w postaci trudności z karmieniem czy niechęcią do leżenia na brzuszku. Zadaniem rodzica jest reagowanie na pojawienia się podobnych problemów oraz konsultacja z fizjoterapeutą dziecięcym. To bardzo ważne, gdyż u najmłodszych powikłania wzmożonego napięcia mięśniowego często można zminimalizować poprzez przyjazną pielęgnację, czyli odpowiednie noszenie, podnoszenie i odkładanie, czy stosowanie zmodyfikowanych pozycji do karmienia.
Wzmożone napięcie mięśniowe u noworodka – jak rozpoznać?
Zbyt duże napięcie mięśni u noworodka może objawiać się na wiele sposobów. Nieprawidłowe napięcie często związane jest ze skróceniem mięśni po jednej stronie, powodując np. ustawianie główki ciągle w jednym kierunku lub wybieranie jednej piersi przy karmieniu. Dziecko ma wtedy swoją ulubioną stronę.
Maluszki o wzmożonym napięciu mięśniowym bywają płaczliwe i niespokojne, trudno je utulić. Prostują rączki i nóżki, ich piąstki są ciągle zaciśnięte. Rodzice mają trudności w ubieraniu i przebieraniu. Niemowlęta nie lubią leżeć na brzuszku i trudno im stabilnie utrzymać główkę. Często przy trzymaniu dziecka pionowo, maluch mocno odgina głowę do tyłu.
Każde dziecko może w inny sposób manifestować wzmożone napięcie mięśniowe. Często zwiększone napięcie obwodowe wiąże się z hipotonią centralna, czyli osłabieniem napięcia mięśni tułowia.
Przyczyny wzmożonego napięcia mięśniowego u noworodków i niemowląt
U noworodków czynnikiem predysponującym do występowania trudności z hipertonią mięśniową jest nieprawidłowy przebieg ciąży lub komplikacje porodowe. Dzieci po porodzie przez cięcie cesarskie, wcześniaki, maluchy urodzone z przedłużających się porodów naturalnych lub porodów, w których wystąpiły komplikacje, są w grupie ryzyka występowania wzmożonego napięcia mięśniowego.
Kolejną przyczyną mogą być choroby genetyczne lub powikłania neurologiczne, powstałe w czasie ciąży lub porodu. Niedotlenienie okołoporodowe, krwotoki śródmózgowe, mózgowe porażenie dziecięce i inne, wpływają negatywnie na działanie układu mięśniowego i nerwowego. W zależności od ciężkości schorzenia, na które cierpi dziecko, można całkowicie zlikwidować wzmożone napięcie mięśniowe lub jedynie zmniejszać jego skutki, wpływające negatywnie na funkcjonowanie całego ciała przez resztę życia.
Konsekwencje wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowląt
Podstawowym powikłaniem nieprawidłowej dystrybucji napięcia mięśniowego u niemowląt jest zaburzenie rozwoju ruchowego. Dzieci mogą mieć również trudności z jedzeniem, zasypianiem i prawidłowym snem. Zbyt mocno napięte mięśnie są przyczyną bólu oraz zaburzeń funkcjonowanie poszczególnych grup mięśni.
Maluszki od pierwszych dni rozwijają się w określony sposób. Zdrowe dziecko powinno harmonijnie osiągać kolejne kamienie milowe, jednak wzmożone napięcie mięśniowe zaburza fizjologiczny rozwój. Przez to dzieci mogą później siadać, raczkować czy stać. Warto pamiętać o oknach rozwojowych, czyli czasie, w jakim dziecko powinno osiągnąć kolejny krok w rozwoju. To zwykle kilka tygodni, gdyż niemowlęta to indywidualiści i takie osiągnięcia jak samodzielne siadanie nie zawsze udają się od razu po skończeniu określonej liczby miesięcy.
Jeśli rodzice zauważają u swojego malucha niepokojące objawy, dziecko ma trudności z codziennymi czynnościami jak jedzenie, leżenie czy zasypianie, dni oznaczają płacz i marudzenie – warto skonsultować się z pediatrą i fizjoterapeutą dziecięcym. Często kilka wizyt u fizjoterapeuty i zaangażowanie rodziców w prawidłową pielęgnację dziecka potrafi wiele zdziałać.
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Bibliografia:
- Stępowska J. i in.: Analiza rozkładu napięcia mięśni niemowląt urodzonych przedwcześnie na podstawie badania PodoBaby. Postępy Rehabilitacji, 2017, 4, 69-77.
- Pawlak A., Bartelmus E.: Pielęgnacja niemowląt jako element profilaktyki asymetrii ułożeniowej i ruchowej. Kinezyterapia, 2012, 3, 26-30.
- Kuliński W.: Fizjoterapia w pediatrii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012.
- Ferenstein M. i in.: Hypertonia Assessment Tool – użyteczne narzędzie do różnicowania wygórowanego napięcia mięśniowego u pacjentów pediatrycznych. Child Neurology, 2020, 29(58), 57-63.