Czym jest anemia i jakie są jej przyczyny?
Anemia (inaczej niedokrwistość) to stan, w którym w organizmie jest zbyt mało hemoglobiny, czyli barwnika obecnego w czerwonych krwinkach, który odpowiada za transport tlenu. Liczba erytrocytów również spada, mogą też występować wśród nich różne nieprawidłowości. W konsekwencji krew mniej efektywnie transportuje tlen do tkanek, co upośledza ich prawidłową pracę.
Dwie główne przyczyny anemii to:
- zaburzony proces produkcji krwinek czerwonych, np. w wyniku chorób, czy niedoboru niezbędnych składników – żelaza, witaminy B12 czy kwasu foliowego,
- utrata krwinek czerwonych, np. na skutek krwotoku czy rozpadu erytrocytów.
Najczęstsza przyczyna anemii, która odpowiada za ok. 50% jej przypadków, to niedobór żelaza. Ryzyko niedokrwistości w ciąży znacznie rośnie, ponieważ zwiększa się objętość krwi i tym samym zapotrzebowanie na wszystkie jej składniki. Nie pomagają też dolegliwości często występujące w 1. trymestrze, takie jak wymioty, brak apetytu i związana z tym uboga dieta, które zmniejszają dawki żelaza dostarczane z pożywieniem.
Anemia w ciąży – objawy, na które warto zwrócić uwagę
Niedokrwistość rozwija się powoli i na początku może nie dawać żadnych objawów. Wraz z jej nasileniem zaczną pojawiać się następujące dolegliwości:
- zmęczenie i osłabienie,
- trudności w koncentracji,
- niepokój,
- kołatanie serca,
- zaburzenia snu,
- bóle i zawroty głowy,
- mroczki przed oczami,
- problemy ze skórą – suchość, zajady,
- wypadanie włosów,
- łamliwość paznokci,
- bladość skóry.
Czy anemia w ciąży jest niebezpieczna?
Niestety anemia w ciąży stanowi zagrożenie zarówno dla mamy, jak i rozwijającego się dziecka. W organizmie kobiety ciężarnej zachodzą ogromne zmiany hormonalne. Towarzyszące im dolegliwości mogą być potęgowane przez objawy anemii, co wpływa na ogólne samopoczucie przyszłej mamy. Niedobór żelaza w ciąży wiąże się też z obniżeniem odporności, co przekłada się na większe ryzyko infekcji.
Anemia negatywnie wpływa na przebieg ciąży i porodu. W 1. trymestrze wywołane przez nią niedotlenienie może zaburzyć rozwój płodu, co wiąże się z wystąpieniem wad rozwojowych oraz poronieniem. Anemia zwiększa też ryzyko wystąpienia zaburzeń, takich jak oddzielenie łożyska, przedwczesny poród czy niska masa urodzeniowa dziecka. U kobiet z niedokrwistością częściej zachodzi konieczność przeprowadzenia cięcia cesarskiego.
Niedobór żelaza u mamy wpływa również bezpośrednio na dziecko. Osłabia rozwój jego odporności, przez co noworodki są bardziej podatne na zakażenia. Może też spowodować zaburzenia ze strony układu nerwowego:
- obniżoną koncentrację,
- problemy z koordynacją psychoruchową,
- ograniczenie rozwoju psychomotorycznego,
- opóźniony rozwój fizyczny i umysłowy,
- obniżone zdolności poznawcze.
Jak uzupełnić niedobór żelaza?
Żelazo w ciąży to jeden z pięciu najważniejszych składników, których suplementacja jest zalecana przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników. Nie powinna ona odbywać się w ciemno – konieczna jest kontrola morfologii krwi i stężenia ferrytyny, czyli białka magazynującego żelazo w organizmie. Na podstawie wyników lekarz prowadzący dobierze odpowiednią dla Ciebie dawkę tego pierwiastka.
Preparaty bez recepty zawierają zazwyczaj od 7. do 30. mg żelaza, a wyższe stężenia dostępne są na receptę. Pamiętaj, że nadmiar żelaza również jest szkodliwy, dlatego nie można przesadzić w żadną stronę. Zwłaszcza w ciąży efekty suplementacji powinny być regularnie kontrolowane.
A jak uzupełnić żelazo naturalnymi metodami? Pierwiastek ten występuje w dwóch rodzajach – hemowym i niehemowym. Ten pierwszy jest znacznie lepiej przyswajalny, ale występuje tylko w produktach zwierzęcych, m.in.:
- podrobach, np. wątrobie, nerkach,
- czerwonym mięsie,
- jajkach,
- drobiu,
- rybach.
Z kolei żelazo niehemowe obecne jest w produktach roślinnych. Chociaż słabiej się przyswaja, warto wzbogacić dietę także i o te składniki. Do najbogatszych źródeł żelaza należą:
- warzywa liściaste, np. szpinak, rukola, natka pietruszki,
- strączki, np. ciecierzyca, fasola,
- orzechy i nasiona, np. pestki dyni, orzechy nerkowca, sezam,
- pieczywo pełnoziarniste,
- płatki owsiane.
Wchłanianie żelaza zwiększa obecność witaminy C, dlatego warto włączyć do jadłospisu warzywa i owoce bogate w ten składnik, np. cytrusy, paprykę czy brokuły. Unikaj za to pokarmów i napojów bogatych w fityniany – to związki, które wiążą żelazo i ograniczają jego przyswajanie. Są one obecne np. w kawie czy herbacie.
Różnorodna, kolorowa dieta bogata w żelazo to podstawa zarówno w ciąży, jak i na co dzień. Odpowiednio zbilansowany jadłospis pozwala uzupełnić wszystkie składniki niezbędne dla organizmu. Niestety niektóre czynniki, takie jak zaburzenia wchłaniania, wspomniane wyżej dolegliwości ciążowe czy choroby przewodu pokarmowego osłabiają przyswajanie składników pożywienia. W takiej sytuacji warto uzupełnić niedobory za pomocą przemyślanej suplementacji.
Bibliografia:
- Pietrzak, B., Seremak-Mrozikiewicz, A., Marciniak, B., Witek, A., & Leszczyńska-Gorzelak, B. (2016). Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 1(3): 115-121.
- Makowska-Donajska, M., & Hirnle, L. (2017). Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2(4): 166-172.
- Drosdzol-Cop, A., Fuchs, A., Bednarz, K., Błażkiewicz, P., & Basiaga, B. Suplementacja kobiet w ciąży 2020. Forum Położnictwa i Ginekologii.