Jaka może być motywacja do nauki?
Motywacja w procesie nauki pełni niezwykle ważną rolę. To właśnie ona wpływa na zaangażowanie i efektywność podejmowanych działań edukacyjnych. Stymuluje ucznia do rozwoju, pobudza do wysiłku i sprawia, że chce się chcieć. Bez właściwej motywacji nawet posiadanie specjalnych umiejętności czy wysoki poziom inteligencji nie przyniosą świetnych efektów. Motywacja jest niesamowicie ważna również w przypadku ucznia mniej zdolnego, gdyż pomaga osiągać zadowalające wyniki w nauce, nawet przy napotykaniu trudności. W tym miejscu dobrze jest wspomnieć o dwóch rodzajach motywacji, które w odmienny sposób wpływają na zaangażowanie ucznia i jego zachowanie:
- Motywacja wewnętrzna – podejmowana nauka wzbogaca się o wartości i sens, dostarczając poczucia satysfakcji i przyjemności, wewnętrznej nagrody, zaspokajania własnych potrzeb, co zachęca do dalszej aktywności. Im bardziej rozwinięta samoświadomość, tym wyższy poziom motywacji wewnętrznej. Wtedy uczeń wie, dlaczego jego cel jest ważny, co chce osiągnąć i w jaki sposób. Uczenie wynika przede wszystkim z autentycznej ciekawości i z osobistych zainteresowań.
- Motywacja zewnętrzna – bodźcem do podejmowania działań i wysiłku są czynniki zewnętrzne (w postaci chęci uniknięcia kary, bądź otrzymania nagrody). W tym przypadku dziecko nie odczuwa potrzeby, aby realizować zadania, ale uważa, że w wyniku działania bodźców zewnętrznych musi zachować się w wymagany sposób. Mówimy tu o kolejnych dwóch rodzajach motywacji – negatywnej, w której dążymy do uniknięcia złej oceny, uwagi czy kary oraz o motywacji pozytywnej, gdzie za określone zachowania i działania czeka nagroda.
Motywacja zewnętrzna jest obarczona dużym ryzykiem niepowodzenia. Motywacja pozytywna może szybko zaniknąć, a uczeń bez nagrody zaprzestaje podejmowania działań. Z kolei motywacja negatywna dość często powoduje lęk paraliżujący rozwój, inicjatywę i samodzielne działania. Byłoby idealnie, gdyby uczeń miał wypracowaną motywację wewnętrzną i rozumiał, że uczy się dla siebie. Jednak najczęściej o tego typu motywacji możemy mówić dopiero pod koniec szkoły podstawowej i w dalszych latach edukacji.
Jak kształtuje się motywacja wśród uczniów?
Dziecko warto zachęcać do nauki już w przedszkolu, gdyż jest to ważny etap w życiu dziecka. Do 10. roku życia mózg rozwija się szczególnie intensywnie i dobrze jest wspierać w tym czasie dziecko. Osiągnięcia dziecka w znacznym stopniu zależą bowiem od poczucia własnej wartości czy samoakceptacji. W dalszym etapie na motywację dziecka znaczący wpływ ma nauczyciel. Zasada jest prosta – chcąc zmotywować uczniów, nauczyciel powinien być sam zmotywowany. Takie cechy jak energiczność czy życzliwe podejście do uczniów sprawiają, że ich motywacja wzrasta.
Dzieci potrzebują zauważenia, docenienia i wskazania mocnych stron. Nauka przynosi najlepsze efekty, gdy sprawia radość, a uczeń na lekcjach czuje się dobrze, wierząc we własne możliwości i myśląc pozytywnie. Atmosfera panująca w szkole, w klasie i na lekcjach jest przy tym kluczowa. Na motywację ma więc wpływ bardzo wiele czynników, a ocenianie stanowi tylko niewielką część. To, co ucznia będzie demotywować dotyczy między innymi sposobu komunikacji nauczyciela z uczniami. Dziecku nie będzie chciało się chcieć, gdy usłyszy ostrzeżenia, groźby, moralizowanie, częste słowa krytyki czy ośmieszanie. Uczeń potrzebuje przede wszystkim zaciekawienia, pobudzania ambicji, nagradzania czy podsuwania pomysłów.
Wiele działań motywacyjnych odbywa się więc w szkole, ale najlepiej, gdy towarzyszy im wsparcie w domu. Rodzice są niezmiennie najważniejszymi wychowawcami, a dorośli zawsze powinni starać się być dla dziecka autorytetem. W tym miejscu zaczyna się praca nad tym, by przekazać dziecku, że zdobywanie wiedzy i nauka są szansą na rozwój, a pojawiające się niepowodzenia nie są końcem świata lecz sygnałem do zwiększenia wysiłku.
Dlaczego dziecko nie ma motywacji do nauki?
Motywacja uczniów bywa zmienna, a jej brak wynika z różnych powodów. Ważne jest, aby do każdego dziecka podejść indywidualnie, chcąc naprawdę zrozumieć, co kryje się za niechęcią do nauki. Wskazuje się między innymi na:
- Brak wyznaczonych celów – równie demotywujące są cele zbyt wygórowane, przerastające możliwości dziecka.
- Brak planowania i określonych działań, zorganizowanego miejsca do nauki.
- Brak potrzebnej energii – w wyniku braku odpowiedniej stymulacji, nie chwalenia za zapał i postępy.
- Zbyt duża presja ze strony rodziców – oczekiwanie od dziecka, że będzie we wszystkim dobre.
- Konflikty, osłabiony kontakt rodziców z dzieckiem, zła atmosfera w domu.
- Czynniki fizyczne (zaburzenia rozwojowe, emocjonalne, dysleksja).
To, co z pewnością nie będzie wpływać pozytywnie na kształtowanie chęci do nauki, to niesprawiedliwy system oceniania, trudność materiału, nudne lekcje czy odczuwanie niechęci do nauczyciela. Dlatego ważne jest, aby motywować dziecko poza lekcjami i rozwijać jego autentyczne zainteresowania.
Jak motywować ucznia?
W obszarze nauki i motywowania do niej bardzo ważne miejsce zajmuje szkoła i nauczyciele. To tutaj dzieje się dużo w kwestii rozwoju dziecka, co może skutecznie motywować, ale niestety też gasić zapał do nauki. Aby motywować ucznia, należy:
- Rozbudzać zainteresowanie danym przedmiotem, być jego autentycznym entuzjastą.
- Zachęcać do wychodzenia poza ramy lekcyjne, organizować koła zainteresowań i zajęcia pozalekcyjne, będące również okazją do kontaktu z nauczycielem w innych okolicznościach.
- Nauczyć korzystania z innych źródeł wiedzy niż podręcznik, poszerzać metody i formy pracy o te bardziej nowoczesne i atrakcyjne.
- Bycia otwartym na potrzeby ucznia, zachęcać do zadawania pytań, samodzielnego i logicznego myślenia czy też podejmowania dyskusji.
- Organizować wycieczki, uczyć pozytywnego nastawienia i cieszenia się z drobnych rzeczy.
- Dobrze oceniać, pisać i mówić o osiągnięciach uczniów, informować o kryteriach ocen, ale też stawiać odpowiednie wymagania i być konsekwentnym.
Nieraz może się wydawać, że uczniom nie zależy na nauce, że jest ona przykrym obowiązkiem, tak jednak nie jest. Uczniowie niejednokrotnie potrzebują życzliwego wskazania i poprowadzenia. Dużą rolę grają też czynniki, takie jak odpowiednia dojrzałość ucznia, program nauczania adekwatny do potrzeb i możliwości dziecka, sprzyjające warunki do nauki w szkole i w domu. Najskuteczniejszym motywatorem do uczenia się jest przede wszystkim osiągnięcie jakiegoś sukcesu. Uczeń jest zaangażowany, gdy ma poczucie własnej wartości i kompetencji. Jest to klucz do motywowania dziecka.
Jak motywować dziecko do nauki – wsparcie rodziców
Dziecku prawdopodobnie trudno będzie samemu zmotywować się do nauki. Ważne jest wtedy okazanie wsparcia i uwagi. Porównywanie z rówieśnikami czy moralizowanie nie przyniosą żadnego efektu. Aby pomóc dziecku, warto:
- Wprowadzać w proces nauki element zabawy,
- Doceniać nawet drobne osiągnięcia i sukcesy (chwaląc za wysiłek, nie ocenę),
- Wspierać w nauce, pomagać w planowaniu, uczyć się z dzieckiem, ale nie wyręczać,
- Uczyć systematyczności.
Równie istotne jest zadbanie o czas wolny po szkole, ale również o rozbudzanie ciekawości i rozwijanie hobby. U dziecka, które może praktycznie rozwijać i zastosować zdobyte wiadomości, motywacja do dalszej nauki będzie większa.
Bibliografia:
- Zimbardo P., Johnson R., McCann V., Motywacja i uczenie się. Psychologia. Kluczowe koncepcje. Tom 2.
- Kaim A., Motywacja wewnętrzna. Gry edukacyjno-terapeutyczne.
- Steinke-Kalembka J., Dodaj mi skrzydeł! Jak rozwijać u dzieci motywację wewnętrzną.