Czym jest ryzyko dysleksji?
U dziecka zagrożonego dysleksją zwykle stwierdza się przyczynę, która mogła zadecydować o wystąpieniu początków trudności. Za ryzykiem dysleksji stoją najczęściej nieharmonijny rozwój psychomotoryczny, nieprawidłowości mające miejsce w okresie ciąży, bądź porodu (dzieci urodzone przedwcześnie, dzieci z małą liczbą punktów w skali Apgar czy z niską masą urodzeniową), a także problemy pojawiające się wcześniej w rodzinie (dysleksja, opóźniony rozwój mowy, leworęczność). O ryzyku dysleksji możemy mówić tylko wtedy, gdy powyższym trudnościom towarzyszy prawidłowy rozwój intelektualny.
U dzieci zagrożonych dysleksją występują natomiast częściowe zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych, między innymi w zakresie analizatora wzrokowego czy słuchowego. Wymaga jednak ponownego podkreślenia, że dziecko przejawiające ryzyko dysleksji nie musi być w przyszłości dzieckiem dyslektycznym.
Najważniejsze jest, by odpowiednio wcześnie rozpoznać zagrożenie i potrzeby dziecka, zareagować na nie i podjąć działania terapeutyczne. Od szybkości rozpoznania i działania zależy to czy i w jakim stopniu wyrównywanie dysharmonii w rozwoju psychomotorycznym będzie efektywne i czy tym samym zapobiegniemy późniejszemu doświadczeniu przez dziecko niepowodzeń w nauce.
Od jakiego wieku ryzyko dysleksji?
Trudności związane z nauką czytania i pisania są najbardziej zauważalne, gdy dziecko rozpocznie już naukę w szkole. Ryzyko dysleksji najczęściej diagnozowane jest w nauczaniu początkowym, choć pewne symptomy z pewnością były już zauważalne wcześniej. Zagrożenie wystąpieniem dysleksji zwykle można zauważyć w okresie przedszkolnym, zanim dziecko rozpocznie edukację szkolną.
Dzieci, u których w przyszłości diagnozuje się dysleksję, najczęściej już na wcześniejszych etapach rozwojowych rozwijają się nieharmonijnie. Badacze, między innymi M. Bogdanowicz wskazują, że u dzieci takich występował w szczególności nieprawidłowy, bądź opóźniony rozwój mowy. Źródeł problemów związanych z czytaniem i pisaniem upatrywano również w niskich zdolnościach poznawczych, zaburzeniach sensorycznych i w zaniedbaniach środowiskowych.
Mając na uwadze możliwe przyczyny pojawienia się ryzyka dysleksji, obserwując nieprawidłowości rozwojowe i zauważając wczesne symptomy nieharmonijnego rozwoju, trzeba zacząć działać już w wieku przedszkolnym czy nawet wcześniej, nie czekając aż dziecko rozpocznie edukację szkolną.
Co zaliczamy do wczesnych objawów ryzyka dysleksji?
Nierzadko ryzyko wystąpienia dysleksji objawia się naprawdę wcześnie. Niestety, bywa tak, że dopiero podczas diagnozowania w okresie szkolnym, z pomocą specjalisty, rodzice „łączą kropki”, dowiadując się o wcześniejszych symptomach. W okresie niemowlęcym mówimy przede wszystkim o zaburzonym raczkowaniu (dziecko raczkuje mało, bądź wcale), o trudnościach z utrzymywaniem postawy siedzącej i stojącej czy o utrzymujących się po 1. roku życia pierwotnych odruchach wrodzonych. W wieku przedszkolnym symptomy są bardziej specyficzne i powinny zwrócić uwagę rodziców, opiekunów czy nauczycieli przedszkolnych:
- Trudność z utrzymaniem równowagi, dziecko jest mało sprawne ruchowo (ma trudności z bieganiem, z jazdą na rowerze, nartach, łyżwach), wykazuje niechęć do udziału w zabawach ruchowych i ćwiczeniach fizycznych, nie lubi huśtawek czy trampolin,
- Niska sprawność manualna (trudności w opanowaniu czynności samoobsługowych, w samodzielnym jedzeniu łyżką, ubieraniu się, zapinaniu guzików, niechęć do rysowania),
- Trudność w rozróżnianiu strony prawej i lewej,
- Trudność w określaniu kierunków przestrzennych, błędy w stosowaniu przyimków, np. na, pod, przed, od, do,
- Oburęczność, wykonywanie czynności raz prawą ręką, raz lewą,
- Zaburzenia koncentracji uwagi,
- Niewielki zasób słownictwa,
- Nieprawidłowa artykulacja,
- Zaburzenia słuchu fonemowego (m.in. trudności z rozróżnianiem głosek),
- Trudności z sylabizowaniem, głoskowaniem, zaburzenia syntezy i analizy głoskowej,
- Problemy z percepcją wzrokową (dziecko nie lubi układania puzzli, klocków, ma trudność z planowaniem na kartce, dłużej pozostaje na etapie bazgrołów).
Ponadto, u dziecka wykazującego symptomy ryzyka wystąpienia dysleksji można zauważyć trudność w zapamiętywaniu poleceń, jak również tekstów wierszyków, piosenek czy informacji (kolejności dni tygodnia, pór roku). Potrzeba dużej uważności osób bliskich i towarzyszących dziecku, aby wychwycić niepokojące symptomy i odpowiednio wcześnie wdrożyć działania stymulujące rozwój. Na początku edukacji szkolnej nieprzepracowane wcześniej trudności zwykle nasilają się, a dodatkowo pojawiają się problemy z czytaniem i pisaniem (powolne i zaburzone głoskowanie, sylabizowanie, mylenie liter).
Jak pracować z dzieckiem obarczonym ryzykiem dysleksji?
Zauważając symptomy ryzyka wystąpienia dysleksji, warto udać się do poradni psychologiczno-pedagogicznej, by dziecko mogło zostać zdiagnozowane przez specjalistów. Specjalista, badając dziecko, prawdopodobnie zasugeruje również badanie wzroku, słuchu, a także uwzględni badanie logopedyczne. Konsultacje kończą zwykle wskazania do dalszej pracy, ćwiczenia do wykonania w domu oraz w placówce przedszkolnej lub szkolnej czy też inne zajęcia dodatkowe.
Wczesna diagnoza ma na celu przede wszystkim indywidualne dobranie terapii, by maksymalnie efektywnie skorygować deficyty, leżące u podłoża trudności w nauce. Dobór metod powinien uwzględnić wiek i problemy dziecka, a samych terapii, z których można i warto korzystać jest naprawdę wiele (m.in. integracja sensoryczna, terapia pedagogiczna, metoda Tomatisa, terapia ręki). Niezwykle ważne są również wszelkie działania podejmowane na co dzień w domu, w swobodnej atmosferze, w formie zabaw:
Motoryka duża
- Chodzenie po wyznaczonej linii (krok normalny, stopa za stopą, podskoki na jednej i drugiej nodze)
- Chodzenie po krawężniku,
- Zwroty zgodnie z podanym kierunkiem (w prawo, w lewo, do przodu, do tyłu),
- Rzucanie i łapanie piłki, kozłowanie, podrzucanie piłki do góry,
- Toczenie piłki do wyznaczonego miejsca,
- Gra w klasy, w gumę,
- Zabawy ze skakanką,
- Rysowanie patykiem po ziemi,
- Faliste ruchy ramion,
- Naśladowanie pływania,
- Wałkowanie ciasta,
- Zamalowywanie dużych powierzchni, arkuszy papieru,
- Jazda na rowerze, skakanie na trampolinie,
- Gimnastyka, pajacyki,
- Zabawy na placu zabaw.
Motoryka mała
- Nawlekanie koralików, przewlekanie sznurowadeł, przypinanie ubrań klamerkami,
- Zabawa pacynką,
- Stukanie palcami, naśladowanie gry na pianinie,
- Gra w pchełki, w bierki,
- Wydzieranki z papieru,
- Zgniatanie papieru w kulkę,
- Składanie papieru, origami,
- Kalkowanie,
- Rysowanie po śladzie,
- Zamalowywanie obrazków,
- Kreślenie linii pionowych, poziomych, ukośnych,
- Lepienie, wyklejanie, wycinanie.
Funkcje wzrokowe
- Układanie klocków, puzzli, mozaiki geometrycznej,
- Domino obrazkowe,
- Segregowanie przedmiotów ze względu na jakąś właściwość (kolor, kształt, itp.).
- Składanie obrazka z części,
- Wyszukiwanie różnic pomiędzy obrazkami,
- Wskazywanie dwóch takich samych elementów,
- Zliczanie na obrazku elementów określonego rodzaju,
- Rozpoznawanie figur,
- Gra „Memory”,
- Przerysowywanie kształtów,
- Dorysowywanie brakujących elementów,
- Układanie budowli według wzoru.
Funkcje słuchowe
- Poszukiwanie źródła dźwięku,
- Różnicowanie dźwięków podobnych, ich odległości (daleko, blisko),
- Wystukiwanie i odtwarzanie rytmu,
- Naśladowanie głosów,
- Wyklaskiwanie sylab w wyrazie,
- Wyszukiwanie wyrazów rozpoczynających się tą samą głoską,
- Kończenie rozpoczętych wyrazów,
- Wybieranie wyrazów rymujących się,
- Opisywanie ilustracji,
- Nauka krótkich piosenek i wierszyków,
Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni
- Utrwalanie określeń pozycji ciała (prawa, lewa),
- Naśladowanie ruchem czynności,
- Układanie przedmiotów zgodnie z poleceniem („Połóż misia na łóżku”),
- Kreślenie linii w labiryncie.
Ważne jest, aby nie przeciążać dziecka ćwiczeniami i nadawać im formę zabawy. Warto postawić na jakość, zamiast na ilość ćwiczeń, stosując przy tym metodę „małych kroków”.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Kompleksowe wsparcie prawidłowego rozwoju.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Bibliografia:
- Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie.
- Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji, dysortografii i dysgrafii.
- Brejnak W., Dysleksja.
- Pętlewska H., Przezwyciężanie trudności w czytaniu i pisaniu.
- Szymankiewicz E., Dyslektyczne ucho. Zbiór ćwiczeń stymulujących rozwój percepcji słuchowej nie tylko dla uczniów z dysleksją.