Lek bez recepty LEVOSOL zawiera substancję czynną – lewodropropizynę o działaniu przeciwkaszlowym i znoszącym skurcz oskrzeli. Wskazany jest w objawowym leczeniu nieproduktywnego (suchego) kaszlu.
Co to jest zapalenie oskrzeli?
Żeby odpowiedzieć na pytanie, co to jest zapalenie oskrzeli, najpierw należy wyjaśnić czym właściwie są oskrzela. A jest to część układu oddechowego, której początek wyznacza tchawica. Na wysokości IV krążka międzykręgowego ta sprężysta rurka rozdziela się na dwie części, tworząc oskrzela główne prawe i oskrzela główne lewe. Biegnące od nich liczne rozgałęzienia, będące swoistą “koroną drzewa oskrzelowego”, doprowadzają powietrze do płuc, gdzie dochodzi do wymiany gazowej.
Oskrzela wyściela błona śluzowa i nabłonek migawkowy. Obecne w nim rzęski filtrują powietrze docierające do płuc i pomagają usunąć wydzielinę z organizmu, przesuwając ją ku górnym partiom układu oddechowego.
Kiedy do dolnych dróg oddechowych wnikają patogeny lub alergeny, w oskrzelach może rozwinąć się stan zapalny. Wówczas pojawia się więcej wydzieliny (katar i kaszel) ważnej w procesie samooczyszczania dróg oddechowych. Ponadto w wyniku stanu zapalnego, dochodzi do obrzęku – to właśnie zwężenia w obrębie oskrzeli powodują charakterystyczne świszczenie i furczenie, słyszane przez lekarza osłuchującego dziecko z zapaleniem oskrzeli.
- Zapalenie oskrzeli z wyraźnie słyszalnymi świstami to najczęściej obturacyjne zapalenie oskrzeli, występujące u dzieci do 2. roku życia.
- Zapalenie oskrzeli, w przebiegu którego pojawiają się lub nie świsty, to ostre zapalenie oskrzeli występujące u dzieci starszych, przeważnie w wieku szkolnym.
Jak objawia się zapalenie oskrzeli u dzieci?
Mokry kaszel, gorączka, bóle głowy, mięśni, świszczący oddech to częste objawy zapalenia oskrzeli u dzieci. Zdarza się jednak, że ta choroba przebiega inaczej. Dzieje się tak dlatego, że wywołują ją różne patogeny – przeważnie wirusy, rzadziej bakterie – dające różne objawy.
Jakie wirusy wywołują zapalenie oskrzeli u dzieci?
Wirusy odpowiadają za 90% przypadków zapalenia oskrzeli u dzieci. Przeważnie to wirusy oddechowe tj.:
- wirusy grypy A i B,
- wirusy paragrypy,
- syncytialne wirusy oddechowe (RSV),
- koronawirusy,
- adenowirusy,
- rinowirusy.
Mniej niż 10% przypadków zapalenia oskrzeli u dzieci wynika z zakażenia bakteryjnego, wywoływanego przede wszystkim przez:
- Bordetella pertussis (pałeczki krztuśca),
- Mycoplasma pneumoniae,
- Chlamydophila pneumoniae.
W zależności od patogenu, który wywołał chorobę, jej objawy mogą się nieznacznie różnić. Na przykład infekcje adenowirusowe często przebiegają z zapaleniem spojówek i dolegliwościami jelitowo-żołądkowymi. Natomiast wirusy grypy i paragrypy powodują znaczny wzrost temperatury ciała, bóle głowy, mięśni i stawów. Podobnie jest z zakażeniami bakteryjnymi, które często objawiają się wysoką gorączką. Zdarza się też zapalenie oskrzeli u dziecka bez kaszlu, świstów czy gorączki – wówczas mówi się o zakażeniu atypowym.
Jak przebiega zapalenie oskrzeli u dzieci?
Zasadniczo zapalenie oskrzeli zaczyna się jak zwykłe przeziębienie (może być też jego powikłaniem). Najpierw dziecko ma suchy, męczący kaszel, surowiczy katar, bóle głowy, podniesioną temperaturę ciała. Do tego, w zależności od przyczyny zapalenia oskrzeli, mogą dołączyć inne objawy, jak zaczerwienienie i łzawienie oczu czy bóle brzucha i luźne stolce. Po 3-4 dniach suchy kaszel przechodzi w mokry, nasilający się nad ranem i w nocy. Dziecko odkrztusza ropną lub śluzową wydzielinę, do tego ma gęsty, obfity katar, a gdy oddycha, słychać charczenie.
Zapalenie oskrzeli u dzieci a astma
Astma, inaczej dychawica oskrzelowa, to przewlekła choroba układu oddechowego, uwarunkowana genetycznie i środowiskowo. Choć jest niewyleczalna, niekiedy się z niej „wyrasta”. Ponadto można ją skutecznie kontrolować. Więcej o astmie u dzieci przeczytasz w tym artykule.
Zapalenie oskrzeli u dzieci daje bardzo podobne objawy, co astma:
- męczący kaszel,
- słyszalne furczenia, świsty,
- brak tchu,
- płytki oddech,
- ucisk w klatce piersiowej.
Zasadniczą różnicą jest czas występowania i trwania objawów. W przypadku zapalenia płuc kaszel i inne dolegliwości zanikają w przeciągu trzech tygodni. Jeśli chodzi natomiast o objawy astmy, te nawracają pod wpływem określonych bodźców, powodując gwałtowną reakcję ze strony układu oddechowego.
Charakterystycznymi objawami astmy u dzieci są świszczący oddech i męczący suchy kaszel, pojawiający się zwłaszcza w nocy i nad ranem oraz po wysiłku fizycznym. Związek pomiędzy tymi dwiema chorobami jest ścisły. U dzieci obciążonych genetycznie, których rodzice sami są astmatykami czy alergikami, kolejne infekcje dolnych dróg oddechowych mogą być początkiem astmy.
W przebiegu tej choroby nadreaktywne oskrzela są bardzo wrażliwe na czynniki drażniące, w tym wirusy i bakterie powodujące zapalenia oskrzeli. Dlatego też u dzieci z astmą infekcje oddechowe występują częściej niż u ich zdrowych rówieśników.
Co ważne, w odróżnieniu od zapalenia oskrzeli, astmę powodują nie tylko patogeny i alergeny, lecz również zanieczyszczenia powietrza, warunki atmosferyczne, czy nawet stres. Zaostrzenie objawów astmy, przypominające infekcję dróg oddechowych, może pojawiać się w sezonie alergicznym, w okresach wysokiego stężenia smogu lub w trakcie egzaminów i nie mieć żadnego związku z zakażeniem wirusowym czy bakteryjnym organizmu. W takich sytuacjach mówi się o nieinfekcyjnym zaostrzeniu astmy.
Czynniki zaostrzające objawy astmy to np.:
- wirusy i bakterie,
- alergeny (również pokarmowe, w tym dodawane do żywności siarczyny),
- dym tytoniowy,
- zanieczyszczenia powietrza (tj. ozon, tlenki azotu).
- warunki atmosferyczne (zimne powietrze, wahania temperatur, duża wilgotność powietrza),
- hiperwentylacja (śmiech, płacz),
- silne emocje, stres.
Rodzice małych astmatyków powinni obserwować, w jakich okolicznościach choroba daje o sobie znać. Czy to okres kwitnienia poszczególnych drzew i krzewów, a może rozpoczęcie sezonu grzewczego? Jak dziecko reaguje na zmieniającą się jakość powietrza i jak czuje się w chwilach zwiększonego stresu? Odpowiedzi na te pytania są bardzo cenne w profilaktyce zaostrzeń astmy, pozwalają bowiem unikać czynników ryzyka, wyzwalających skurcz oskrzeli. Warto omówić je z pediatrą, alergologiem lub pulmonologiem.
Zapalenie oskrzeli u dziecka – kiedy do lekarza?
Zapalenie oskrzeli w pierwszej fazie przebiega podobnie do przeziębienia, przez co niełatwo stwierdzić co dziecku dolega i zdecydować, czy już czas odwiedzić pediatrę. W wielu przypadkach początkowo rodzice próbują własnymi siłami pokonać infekcję i nie dopuścić, by katar przerodził się w coś poważniejszego. Oczyszczają nos pociechy, robią inhalacje, oklepują plecy, a gdy kaszel nie daje zasnąć, podają syrop z porostu islandzkiego. Kiedy jednak nic nie pomaga, dolegliwości nie ustępują, a wręcz nabierają na sile, należy skonsultować się z lekarzem. Na wizytę w przychodni nie ma też co czekać, gdy dziecko ma wysoką gorączkę, bardzo męczący kaszel, biegunkę. I najważniejsze – im młodsze, tym szybciej powinno być zbadane przez lekarza!
Sygnały alarmowe:
- przedłużające się objawy przeziębienia,
- nasilające się dolegliwości oddechowe,
- intensywny, napadowy, męczący kaszel,
- gorączka, zwłaszcza >39 stopni C.,
- ból w klatce piersiowej nasilający się przy wdechu,
- duszność, świszczenie, charczenie,
- biegunka, wymioty.
Zapalenie oskrzeli u dziecka – kiedy do szpitala?
Na hospitalizację z powodu zapalenia oskrzeli najbardziej narażone są małe dzieci. Jeśli oprócz uciążliwego kaszlu występuje ciężki oddech, przyspieszona akcja serca, obniżona saturacja – wówczas bezpieczniejsze dla małego pacjenta jest leczenie szpitalne niż domowe.
Na oddziale pediatrycznym niemowlę z zapaleniem oskrzeli jest objęte profesjonalną, całodobową opieką. Ma wykonane niezbędne badania, otrzymuje potrzebne leki i poddawane jest zabiegom (nawadnianie, odsysanie wydzieliny, tlenoterapia), dzięki czemu może wrócić do zdrowia i uniknąć groźnych powikłań.
Jak rozpoznać zapalenie krtani u dziecka?
Lekarzowi często wystarczy wywiad i badania fizykalne, aby rozpoznać zapalenie oskrzeli u dziecka. Zanim jednak postawi diagnozę i ustali leczenie, musi wykluczyć zapalenie płuc i inne choroby o podobnym przebiegu. Dlaczego to takie ważne?
- Zapalenie oskrzeli może rozwinąć się w zapalenie płuc, które w odróżnieniu od niego ma głównie przyczynę bakteryjną i wymaga leczenia antybiotykiem.
- Podobnie jest na przykład z grypą, która może objawiać się podobnie jak wirusowe zapalenie oskrzeli, z tą różnicą, że w jej przypadku stosuje się odpowiednie leki przeciwwirusowe.
Zapalenie oskrzeli a zapalenie płuc u dziecka
Zarówno zapalenie oskrzeli, jak i zapalenie płuc objawia się męczącym wilgotnym kaszlem, bólami mięśni, gorączką. Ponadto w obu przypadkach podczas badania stetoskopem dają się słyszeć rzężenia, furczenia i świsty. Tym, co pozwala odróżnić zapalenie płuc od zapalenia oskrzeli jest:
- częstotliwość rytmu serca <100/min,
- częstotliwość oddechów <24/min,
- temperatura ciała mierzona w jamie ustnej <38 stopni C.
Zapalenie oskrzeli a grypa u dziecka
Zapalenie oskrzeli, które występuje w sezonie jesienno-zimowym (X-III), może być mylone z grypą. Jeśli w wywiadzie rodzic zgłasza nagłe wystąpienie objawów, gorączki, kaszlu, bólu głowy, mięśni, stawów, uczucia rozbicia, lekarz może zlecić wykonanie szybkiego testu na grypę.
Jak leczyć zapalenie oskrzeli u dzieci?
Zapalenie oskrzeli u dzieci w 90% przypadkach jest wirusowe i nie wymaga podania antybiotyku!
Małym pacjentom zaleca się wyłącznie leczenie objawowe, polegające na stosowaniu:
- leków przeciwgorączkowych, przeciwzapalnych,
- syropów przeciwkaszlowych (np. z lewodropropizyną),
- preparatów hipertonicznych do inhalacji.
Sterydy na zapalenie oskrzeli
W leczeniu zapalenia oskrzeli u dzieci raczej nie stosuje się glikokortykosteroidów ani leków rozszerzających oskrzela. Inaczej jest z obturacyjnym zapaleniem oskrzeli u małych dzieci – wówczas takie leki mogą okazać się niezbędne. Na ogół jednak się ich nie przepisuje.
Inhalacje na zapalenie oskrzeli
Zamiast tego do inhalacji zaleca się hipertoniczne roztwory chlorku sodu (1,5-3% NaCl), wspomagające samooczyszczanie dróg oddechowych. Dzieci, które źle tolerują nebulizację roztworami chlorku sodu w wyższych stężeniach, można zaproponować ampułki hipertoniczne wzbogacone o ektoinę i kwas hialuronowy – które nawilżają śluzówkę, łagodząc kaszel i katar.
Polecane do inhalacji
Antybiotyk na zapalenie oskrzeli
Antybiotyk na zapalenie oskrzeli stosuje się wyłącznie w przypadku zakażenia (lub nadkażenia) bakteryjnego – co zdarza się naprawdę rzadko. Jeśli jednak pacjent wykazuje objawy bakteryjnego zapalenia oskrzeli, np. wynikającego z zakażenia pałeczką krztuśca, wówczas może mieć zlecone badania laboratoryjne i obrazowe (np. wymaz z gardła, RTG), których wynik pozwoli ustalić diagnozę i leczenie.
Syrop na zapalenie oskrzeli
W leczeniu zapalenia oskrzeli u dzieci mogą być pomocne syropy mukolityczne lub przeciwkaszlowe.
- Te pierwsze, działające wykrztuśnie, stosuje się, gdy dziecko ma problem z odkrztuszaniem wydzieliny, która jest zbyt gęsta i lepka.
- Te drugie, hamujące odruch kaszlu, pomagają powstrzymać uciążliwy kaszel, przez który dziecko nie może spać czy jeść. Nie należy ich jednak nadużywać.
Kaszel jest bardzo korzystnym i pożądanym odruchem – to dzięki niemu drogi oddechowe oczyszczają się z wydzieliny i zanieczyszczeń. Hamując go, można nasilić przebieg infekcji. Dlatego syropy przeciwkaszlowe stosuje się tylko w ściśle określonych sytuacjach – gdy przez kaszel dziecko chodzi niewyspane albo ma uporczywe wymioty.
O tym, który syrop na zapalenie oskrzeli podać, powinien zdecydować lekarz.
Leczenie zapalenia oskrzeli u dzieci – domowe sposoby
Bardzo ważne, aby podczas ostrej infekcji dziecko było dobrze nawadnianie. Warto często proponować mu coś do picia – oprócz wody i soków owocowych, także ciepłą herbatę czy mleko z miodem – łyżeczka miodu podana wieczorem może złagodzić napady nocnego kaszlu. Co ważne, miód, podobnie zresztą jak czosnek, jest odpowiedni dla dzieci powyżej 3. roku życia.
Dieta dziecka z zapaleniem oskrzeli powinna być lekkostrawna i odżywcza. Warto włączyć do niej pożywne zupy-kremy i rozgrzewające gulasze np. z dodatkiem kaszy. W powrocie do zdrowia może pomóc suplementacja cynku i witaminy C. Dodatkowo trzeba kontynuować podawanie preparatów z witaminą D.
Aby złagodzić dolegliwości oddechowe, należy zadbać o korzystny mikroklimat w mieszkaniu. Temperatura powietrza nieprzekraczająca 21 stopni C. i wilgotność na poziomie 70% zapewnią optymalne warunki na czas rekonwalescencji. Oczywiście przy dziecku nie można palić – bierne palenie sprzyja rozwojowi chorób oddechowych i bardzo szkodzi rozwojowi dziecka.
Domowe sposoby na zapalenie oskrzeli u dziecka:
- nawadnianie organizmu,
- higiena nosa (oczyszczanie np. wodą morską),
- łyżka miodu na kaszel przed snem,
- lekkostrawna dieta,
- suplementacja preparatów z cynkiem, witaminą C i D,
- utrzymywanie korzystnego mikroklimatu w mieszkaniu,
- ochrona dziecka przed smogiem, dymem tytoniowym i innymi zanieczyszczeniami.
Ile trwa zapalenie oskrzeli u dziecka?
Ostre zapalenie oskrzeli u dziecka trwa średnio 7-10 dni. Większość objawów ustępuje w przeciągu 2-3 tygodni, choć zdarza się, że kaszel po zapaleniu oskrzeli utrzymuje się nieco dłużej. W niektórych przypadkach, gdy dochodzi do nadreaktywności oskrzeli, dziecko może pokasływać przez 3-4 miesiące i nie oznacza to wcale przewlekłego zapalenia!
W przypadku przewlekłego zapalenia oskrzeli objawy są mniej nasilone niż w zakażeniu ostrym, ale utrzymują się znacznie dłużej. Mokry kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny pojawia się co jakiś czas z większym nasileniem, niewykluczone, że pod wpływem szkodliwych czynników.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli u dzieci może wynikać z nawracających infekcji układu oddechowego, być objawem zaburzeń pracy rzęsek albo świadczyć o chorobie przewlekłej (astma, mukowiscydoza).
Zapalenie oskrzeli u dziecka – czy jest groźne?
Ostre (wirusowe) zapalenie oskrzeli u dzieci raczej nie zagraża ich życiu ani zdrowiu. Niemniej jednak nie powinno być lekceważone. Nieleczone zapalenie oskrzeli może rozwinąć się w zapalenie płuc, doprowadzić do groźnych powikłań i wymagać hospitalizacji.
W większości przypadków choroba przebiega jednak łagodnie i przemija samoistnie w ciągu 2-3 tygodni.
Zapalenie oskrzeli u dzieci – powikłania
Powikłania po zapaleniu oskrzeli u dzieci zdarzają się rzadko, ale jeśli już do nich dochodzi najczęściej to:
- nadreaktywność oskrzeli objawiająca się długotrwałym kaszlem,
- nadkażenie bakteryjne, prowadzące do bakteryjnego zapalenia oskrzeli,
- rozwój zakażenia rozszerzający chorobę na kolejne partie układu oddechowego – oskrzeliki i płuca (zapalenie oskrzelików, zapalenie płuc).
Jeśli kaszel czy jakiekolwiek inne objawy zapalenia oskrzeli u dziecka nie ustają, trwają dłużej niż dwa, trzy tygodnie, należy pilnie skonsultować to z pediatrą. Podobnie jest, gdy u niemowlęcia z zapaleniem oskrzeli występują kłopoty z karmieniem.
Sygnałem alarmowym powinna być dla rodzica nasilona duszność i problemy w oddychaniu:
- wysiłek oddechowy,
- bezdech,
- sinica.
Przy takich objawach dziecko musi jak najszybciej otrzymać pomoc medyczną.
Czy dziecko z zapaleniem oskrzeli może wychodzić na dwór?
Wszystko zależy od nasilenia objawów i samopoczucia. W przypadku łagodnego zapalenia oskrzeli u dziecka bez gorączki, spacery są nawet zalecane. Chłodne powietrze sprzyja obkurczaniu śluzówki i może pomóc złagodzić objawy choroby. Trzeba jednak pamiętać, aby wychodząc na dwór z dzieckiem z zapaleniem oskrzeli, ubrać je odpowiednio do pogody, tak by nie zmarzło ani się nie przegrzało. Poza tym lepiej nie zachęcać go do wzmożonej aktywności fizycznej – spokojny, niedługi spacer tak, ale bieganie zdecydowanie nie.
Czy zapalenie oskrzeli u dzieci jest zaraźliwe?
Ostre zapalenie oskrzeli, zarówno wirusowe, jak i bakteryjne jest zaraźliwe. Największa zakaźność przypada na początek choroby i czas nasilenia się objawów. W tym czasie wskazany jest reżim łóżkowy i izolowanie chorego członka rodziny od pozostałych.
Sposobem na to, by zapobiec zapaleniom oskrzeli u dzieci, jest dbanie o higienę osobistą i przestrzeganie zasad zdrowego trybu życia. W sezonie infekcyjnym warto unikać zatłoczonych miejsc. Dobrze pomyśleć też o naturalnym wzmocnieniu odporności dziecka, na przykład z pomocą syropu z aronii czy kwiatu czarnego bzu. Do tego bardzo pomocne są szczepienia ochronne, zwłaszcza przeciw grypie i krztuścowi.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Bibliografia:
Ostre zapalenie oskrzelików [w:] Interna Szczeklika. Mały podręcznik, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
Z. Doniec, M. Woźniak, Zapalenie oskrzeli u dzieci, Pediatria Po Dyplomie, 2014/18
K. Grzela. K. Zagórska, Postępowanie w zapaleniach oskrzeli u dzieci, Pediatria po Dyplomie, 2016/05
Ostre zapalenie oskrzeli u dzieci – (mamapediatra.pl)
Zapalenie oskrzeli. Zapalenie oskrzelików, oprac. W. Feleszko, The Medical University of Warsaw – (wum.edu.pl)