Atopowe zapalenie skóry u dziecka – czym jest i jego przyczyny
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła, zapalna i świądowa choroba dermatologiczna, która często dotyka populację pediatryczną (nawet 20% dzieci w pewnym okresie życia boryka się z objawami atopowego zapalenia skóry). U podłoża atopowego zapalenia skóry leżą przede wszystkim czynniki genetyczne, środowiskowe, jak i alergiczne. Nie ma jednej, konkretnej przyczyny, która odpowiadałaby za wystąpienie atopowego zapalenia skóry. Nie ma też jednego genu, którego mutacja wywoływałby tę chorobę (choroba dziedziczy się poligenowo, co oznacza, że podłoże genetyczne opiera się na nakładaniu się różnych defektów genetycznych).
Atopowe zapalenie skóry cechuje się silnym świądem, który utrudnia codzienne funkcjonowanie pacjenta oraz charakterystycznymi zmianami skórnymi, które lokalizują się przede wszystkim w zgięciach stawowych, na tułowiu, w okolicy nadgarstków oraz na twarzy. W przebiegu atopowego zapalenia skóry mamy do czynienia także z wybitną suchością skóry, co wynika z nadmiernej, przeznaskórkowej utraty wody oraz nieprawidłowości w obrębie bariery naskórkowej.
Alergia skórna u dziecka – możliwe przyczyny
Alergie skórne u dziecka to nieprawidłowe reakcje układu immunologicznego na wybrane substancje, które zostają błędnie rozpoznane jako zagrożenie dla organizmu. Odpowiadają za nie tzw. reakcje IgE-zależne. Co istotne, przeciwciała IgE pozostają w organizmie i mogą aktywować się w przypadku ponownego kontaktu z alergenem. Może to powodować ponowne uruchomienie reakcji alergicznych objawiających się wysypką u niemowlaka lub starszego dziecka. Dodatkowo alergia skórna u dziecka może się nasilać, a częsty kontakt z potencjalnym alergenem wywołuje przewlekły stan zapalny w organizmie. Nie należy więc bagatelizować tego problemu. Każde uczulenie skórne u dzieci powinno być skonsultowane z lekarzem.
Wśród najczęściej spotykanych alergii skórnych u dzieci znajdują się:
- alergia pokarmowa,
- alergia na światło słoneczne,
- alergia kontaktowa.
Alergie skórne u dziecka mogą objawiać się wysypką, wypryskami, zaczerwieniem skóry oraz pokrzywką na małym lub dużym obszarze ciała (często pojawia się wysypka na brzuchu). W przypadku silniejszych alergii mogą pojawić się obrzęki oraz łuszczenie naskórka, które swoim wyglądem przypomina łuszczycę.
Jak przebiega ostra alergia skórna?
Alergiczne choroby skóry mogą mieć bardzo różny obraz kliniczny. Alergia skórna może manifestować się na przykład jako zaostrzenie atopowego zapalenia skóry, ale także jako pokrzywka, czy zaostrzenie zmian wypryskowych. W przypadku pokrzywki będziemy mieć do czynienia z nagłym wysiewem bąbli pokrzywkowych i towarzyszącym, silnym świądem. W przebiegu zaostrzenia atopowego zapalenia skóry i wyprysku (na przykład kontaktowego) będziemy mieć do czynienia ze zmianami rumieniowo-grudkowymi, rumieniowo-złuszczającymi, którym również typowo towarzyszy świąd.
W przypadku wyprysku kontaktowego, zmiany skórne o charakterze rumieniowo-grudkowym, często z towarzyszącym złuszczaniem lokalizują się w okolicy, gdzie skóra miała kontakt z uczulającym alergenem.
Leczenie zapalenia skóry u dziecka
Leczenie zapalenia skóry u dziecka zależy oczywiście od konkretnej jednostki chorobowej, jaką podejrzewa lekarz. Jeżeli mamy do czynienia z atopowym zapaleniem skóry, to zastosowanie znajdują przede wszystkim miejscowe leki sterydowe (kremy, maści), inhibitory kalcyneuryny w postaci maści, ale również emolienty. W przebiegu pokrzywki stosuje się głównie leki przeciwhistaminowe (czyli tak zwane leki przeciwalergiczne), a zastosowana substancja powinna być dostosowana do wieku dziecka. Z kolei w przebiegu wyprysku kontaktowego, zastosowanie znajduje przede wszystkim unikanie uczulającego alergenu (to, jaki alergen powoduje objawy można zidentyfikować po wykonaniu naskórkowych testów płatkowych), ale także wspomniane już miejscowe leki sterydowe, emolienty oraz inhibitory kalcyneuryny.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Alergia pokarmowa u dzieci – objawy skórne
Wśród produktów spożywczych najczęściej wywołujących wysypkę u dzieci znajdują się:
- cytrusy,
- banany,
- pomidory,
- kakao,
- czekolada,
- sery dojrzewające,
- ryby wędzone,
- ostre przyprawy.
Dodatkowo niektóre alergeny, dające objawy ze strony układu pokarmowego lub oddechowego, mogą powodować odczyny skórne. Najczęściej spotykana wśród niemowląt jest alergia skórna na mleko, jaja kurze oraz orzeszki ziemne.
Alergia pokarmowa u dzieci ujawnia się zazwyczaj już w pierwszych tygodniach życia i często mija samoistnie – najczęściej po 3. roku życia, jednak jest to kwestia indywidualna. Objawy skórne stanowią zazwyczaj pierwszy sygnał, że organizm dziecka mierzy się z alergią pokarmową.
Alergia pokarmowa u dziecka może przyjąć postać:
- wysypki na twarzy, w zgięciu łokci oraz pod kolanami,
- suchej i szorstkiej skóry,
- świądu skóry.
Objawom tym mogą towarzyszyć problemy gastryczne (ból brzucha, kolka, ulewanie, wzdęcia, wymioty, śluzowa biegunka) oraz objawy ze strony układu oddechowego (zatkany nos, katar, kaszel, obrzęk błon śluzowych, trudności z oddychaniem).
Uczulenie na słońce – wysypka na skórze dziecka
Delikatna skóra dziecka jest szczególnie narażona na alergie słoneczne. U maluchów najczęściej diagnozowane są fotodermatozy idiopatyczne, które pojawiają się już wczesną wiosną. Wtedy też skóra dziecka wyeksponowana jest pierwszy raz po zimie na działanie promieni słonecznych. Przyczyną wysypki u niemowląt jest tutaj zbyt mała ilość melaniny w skórze. Warto zauważyć, że u dzieci pojawiają się także fotodermatozy egzogenne, które wywoływane są przez powszechnie stosowane u najmłodszych kremy do opalania, które wchodzą w reakcję z promieniowaniem UV.
Najczęściej spotykane objawy skórne związane z uczuleniem na słońce obejmują:
- zaczerwienienie,
- przebarwienia,
- wysypki,
- pęcherzyki,
- grudki,
- swędzenie,
- pieczenie,
- opuchliznę,
- łuszczenie się naskórka.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Alergia kontaktowa u dzieci – objawy skórne
Wśród najczęściej spotykanych alergenów kontaktowych, które dają objawy skórne, znajdują się: nikiel, chrom, tiomersal, substancje zapachowe, kobalt, neomycyna, mydła, balsamy do ciała, perfumy oraz inne kosmetyki.
Alergia kontaktowa na skórze dziecka najczęściej rozpoczyna się od świądu, a następnie pojawia się zaczerwienienie, pokrzywka, grudki oraz pęcherzyki. Mogą się one pojawiać nie tylko w miejscu kontaktu z alergenem, ale również na całym ciele. W przypadku łagodnych alergii kontaktowych zmiany ustępują samoistnie po pewnym czasie. Jednak w ostrych przypadkach może dochodzić do przewlekłych wyprysków, rumieni, pogrubienia, suchości i łuszczenia skóry dziecka.
Wysypka u dziecka – co robić?
W przypadku alergii skórnych u dziecka należy uniemożliwić lub ograniczyć kontakt malucha z potencjalnym alergenem. Na szczęście wychwycenie przyczyny wysypki u małych dzieci jest stosunkowo łatwe, co pozwala szybko wykluczyć alergen.
Ważne, aby samodzielnie nie „przyzwyczajać” dziecka do alergenu, co może nasilić proces zapalny. Każde uczulenie skórne u dzieci należy skonsultować z lekarzem alergologiem lub dermatologiem, który dobierze odpowiednie leczenie. Ewentualne odczulanie jest możliwe, dopiero kiedy dziecko przekroczy 5. rok życia.
Jak zapobiegać alergii skórnej u dziecka?
Aby ograniczyć ryzyko alergii skórnych u dziecka, warto zastosować podstawowe metody profilaktyczne. W przypadku alergii pokarmowych zaleca się wprowadzanie produktów do diety dziecka zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci.
Dodatkowo należy zadbać o stopniową ekspozycję skóry dziecka na działanie promieni słonecznych po zimie, a także stosowanie łagodnych, przeznaczonych dla niemowląt kremów z filtrem. Podobna zasada dotyczy stosowanych kosmetyków – już od pierwszych dni życia warto stosować łagodne, hipoalergiczne preparaty stworzone z myślą o najmłodszych. Dodatkowo u dzieci z suchą i wrażliwą skórą można wprowadzić emolienty, czyli kosmetyki o silnych właściwościach nawilżających, natłuszczających oraz regeneracyjnych.
Bibliografia
- M. Michalska-Jakubus, D. Krasowska, Postępowanie profilaktyczno-lecznicze w atopowym zapaleniu skóry, Standardy Medyczne – Pediatria 2013; 10: 425-432,
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- J. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
- R. Nowicki i inni, Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2019, 106, 354–371.
- Jutel M., Postępowanie w chorobach alergicznych w podstawowej opiece zdrowotnej: podsumowanie zaleceń grupy ekspertów European Academy of Allergy and Clinical Immunology 2014. Med. Prakt., 2014; 7-8: 60–68