Dlaczego brzuch w ciąży swędzi?
W czasie ciąży w organizmie kobiety zachodzi bardzo dużo przemian, zarówno metabolicznych, immunologicznych, jak i hormonalnych. Szacuje się, że nawet 20-40% kobiet w ciąży może doświadczać świądu. Czym właściwie jest świąd? Definiujemy go przede wszystkim jako nieprzyjemne, subiektywne odczucie zlokalizowane w obrębie skóry, które wywołuje u nas odruch drapania. Czynniki, które prowadzą do pojawienia się świądu w ciąży są naprawdę różnorodne i obejmują między innymi:
● rozciąganie mechaniczne powłok, związane ze wzrostem płodu i powiększaniem się macicy, a tym samym obwodu brzucha,
● zmiany hormonalne, które toczą się w organizmie kobiety (m. in. wzrost stężenia estrogenów),
● wysuszenie skóry w czasie ciąży, które wynika między innymi ze zmian hormonalnych.
Cholestaza ciężarnych
Świąd skóry, jak i również świąd skóry w okolicy brzucha może być związany ze schorzeniem typowym dla okresu ciąży, czyli z cholestazą ciężarnych. Istotą cholestazy ciężarnych jest wewnątrzwątrobowy zastój żółci, czyli wydzieliny produkowanej przez wątrobę. Zastój ten prowadzi do wzrostu stężenia pewnych substancji – kwasów żółciowych, co prowadzi do pojawienia się typowych objawów choroby, czyli przede wszystkim silnego świądu skóry. Świąd ten dotyczy początkowo dłoni i stóp, ale z czasem rozlewa się na całe ciało. Nasilenie jego objawów można zaobserwować nocą. U części pacjentek pojawia się także żółtawe zabarwienie skóry i błon śluzowych (a więc żółtaczka). Na skórze nie mamy zmian pierwotnych, jednak na skutek drapania mogą pojawić się takie wykwity jak przeczosy (a więc zadrapania naskórka) oraz guzki, powstałe na skutek mechanicznego drażnienia skóry.
Z cholestazą mamy do czynienia najczęściej po ukończeniu 20. tygodnia ciąży. W diagnostyce z pomocą przychodzą badania krwi, które polegają na oznaczeniu kwasów żółciowych. Stężenie tych substancji powyżej 10 µmol/l jest uważane za stężenie nieprawidłowe.
Cholestaza ciężarnych wymaga podjęcia odpowiedniego leczenia i monitorowania stanu płodu. Świąd w przebiegu cholestazy ustępuje bardzo szybko po porodzie – nawet już po upływie 48 godzin.
Co ciekawe, cholestaza może również pojawić się w trakcie przyjmowania antykoncepcji hormonalnej (podobnie jak w ciąży mamy wtedy wahania stężenia estrogenów i progesteronu, co jest uważane za przyczynę schorzenia).
Swędzenie skóry w ciąży a schorzenia dermatologiczne
W dermatologii wyróżniamy pewne schorzenia dermatologiczne typowe dla okresu ciąży – są one nazywane dermatozami ciążowymi. Wspólną cechą dermatoz ciążowych jest obecność świądu skóry. Poniżej krótka charakterystyka najczęstszych dermatoz ciążowych.
Atopowe wykwity ciążowe
Uważa się, że jest to najczęstsza choroba skóry charakterystyczna dla okresu ciąży. Objawy atopowych wykwitów ciążowych częściej pojawiają się u kobiet z dodatnim wywiadem atopowym, typowo w I i II trymestrze. Na skórze ciężarnej mogą pojawić się zarówno zmiany wypryskowe (rumieniowo-złuszczające), jak i guzkowe, które zajmują najczęściej okolice brzucha oraz kończyny, choć mogą być zajęte dowolne lokalizacje na ciele. Atopowe wykwity ciążowe najczęściej są bezpieczne dla płodu i nie wiążą się z powikłaniami ciążowymi. Schorzenie ma tendencje do nawrotów w kolejnych ciążach. W leczeniu zastosowanie znajdują emolienty, słabe sterydy miejscowe oraz leki przeciwhistaminowe (loratadyna). W ciężkich przypadkach można stosować fototerapię.
Polimorficzne osutki ciążowe
Przyczyny pojawienia się tego schorzenia nie są do końca zbadane ale uważa się, że powodem może być nadmierne rozciągniecie skóry brzucha, co skutkuje rozerwaniem włókien kolagenowych i wywołaniem reakcji alergicznej na pofragmentowany kolagen (który w tym przypadku staje się alergenem).
Schorzenie to pojawia się stosunkowo późno, bowiem dopiero w III trymestrze ciąży i częściej występuje u ciężarnych z dużym przyrostem masy ciała oraz w ciążach mnogich. Warto wspomnieć, że przypadłość ta może wystąpić także w czasie połogu, czyli już po porodzie.
Zmiany skórne w przebiegu polimorficznych osutek mają postać wykwitów rumieniowo-obrzękowych i rozpoczynają się w obrębie rozstępów na brzuchu. Początkowo zmiany lokalizują się głównie na brzuchu, a bardzo charakterystyczne jest zaoszczędzenie okolicy okołopępkowej. Z czasem zmiany mogą się uogólniać i zajmować inne obszary, w tym kończyny. Wykwitom może towarzyszyć świąd skóry. W większości przypadków tej przypadłości wystarcza zastosowanie wyłącznie leczenia objawowego, w tym emolientów i ewentualnie słabych sterydów w formie miejscowej.
Pemfigoid ciężarnych
Jest to stosunkowo rzadka choroba, która ma podłoże autoimmunologiczne i pojawia się najczęściej w II i III trymestrze. Wykwity mają postać grudek rumieniowych, bąbli pokrzywkowych a także pęcherzy, czyli wykwitów wypełnionych płynem.
Pierwsze objawy pojawiają się najczęściej na skórze brzucha, a okolica okołopępkowa również zostaje zajęta, w przeciwieństwie do wyżej opisanego schorzenia (co pozwala na odróżnienie pemfigoidu ciężarnych od polimorficznych osutek ciężarnych). Zmiany mają skłonność do zajmowania również innych obszarów skóry (czyli uogólniania się). Mogą być zajęte również błony śluzowe.
To schorzenie może mieć niekorzystny wpływ na płód – mamy do czynienia z ryzykiem porodu przedwczesnego, a także wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania płodu. Przeciwciała krążące we krwi przechodzą przez łożysko, co sprawia, że dziecko po porodzie może wykazywać objawy pemfigoidu. W przypadku tego schorzenia występują tendencje do nawrotów schorzenia w kolejnych ciążach i jego wcześniejszym pojawianiem się w czasie trwania ciąży.
Świąd skóry w ciąży – co robić?
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że pojawienie się świądu, szczególnie w połączeniu z wykwitami na skórze wymaga kontaktu z lekarzem, który po przeprowadzeniu wywiadu i zbadaniu pacjentki zadecyduje, czy konieczne jest wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych.
Świąd skóry bez wykwitów może być czasami związany ze schorzeniami dotyczącymi wątroby, tarczycy czy nerek i taka sytuacja może mieć miejsce również w czasie ciąży. Z tego powodu nie warto diagnozować się na własną rękę.
Co możemy zastosować na swędzący brzuch w ciąży?
Jeżeli została u nas zdiagnozowana konkretna dermatoza ciężarnych, to zdecydowanie należy stosować się do zaleceń lekarza. Jednak jeżeli zostały wykluczone poważne przyczyny świądu skóry, to jak najbardziej warto wprowadzić do stosowania regularną pielęgnację z wykorzystaniem dermokosmetyków – emolientów.
Emolienty to specjalne dermokosmetyki, które wspierają naszą skórę w zakresie jej nawilżenia i wzmocnienia, a także mają działanie ochronne. Takie produkty zawierają substancje o działaniu nawilżającym, ale mogą również zawierać cenne substancje, takie jak ceramidy czy ektoina, która chroni skórę przed narażeniem na szkodliwe czynniki środowiskowe i zapobiega utracie wody.
W aptekach znajdziemy również produkty, które mają na celu zapobieganie rozstępom i następstwom rozciągania skóry brzucha. Takie kremy i balsamy zawierają w swoim składzie witaminy, kwas hialuronowy, a także kojący i wzmacniający pantenol. Tego rodzaju pielęgnacja wzmacnia skórę i ogranicza ryzyko pojawiania się rozstępów i świądu skóry w okolicy brzucha.
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Bibliografia:
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- J. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
- B. P. Glick i inni, Dermatozy u kobiet w ciąży, Ginekologia po Dyplomie, 2021/05,
- A. Szmurło, Dermatozy ciążowe– uwagi praktyczne, Dermatologia po Dyplomie, 2016/03.