Gdzie znajduje się cukier?
Cukier (inaczej sacharoza) niejedno ma imię i to nie tylko ten biały proszek dosypywany chętnie do herbaty. To również napoje owocowe, smakowe jogurty, płatki śniadaniowe, mieszanki przypraw, ketchup, gotowe dania, pieczywo czy niskiej jakości wędliny, w których cukier występuje w dużych ilościach. Chociaż się go tam nie spodziewamy, jest ukryty, i to pod różnymi nazwami – glukoza, fruktoza, galaktoza, maltoza, dekstroza, maltodekstryna, słód jęczmienny, syropy: glukozowy, glukozowo-fruktozowy, z agawy, klonowy, daktylowy, ryżowy, kukurydziany, karmel, cukier: buraczany, inwertowany, trzcinowy, brązowy… Aby zidentyfikować produkt bez cukru, należy czytać etykiety produktów spożywczych.
Jak ograniczyć spożycie cukru u dzieci?
Ograniczenie spożycia cukru u dzieci jest proste, ale wymaga samozaparcia i konsekwencji. Po pierwsze, należy stopniowo ograniczać cukier – zastępować słodzone napoje wodą oraz zmniejszać ilość cukru dodawanego do potraw i napojów. Po drugie, zredukować do minimum spożycie żywności wysokoprzetworzonej i dań gotowych, w których ukryty jest cukier – trzeba czytać etykiety. Po trzecie, warto wspólnie poszukać zdrowszych alternatyw dla słodyczy – mogą to być batony bez dodatku cukru jeśli mamy na nie ochotę, ale świetną alternatywą są również owoce czy orzechy.
Nie trzymajmy w domu niezdrowych cukrów w żadnej postaci – w zamian zapewnijmy dzieciom dostęp do zdrowych zamienników. Przygotowywanie posiłków w domu pomaga kontrolować ilość dodawanego cukru – kiedy mamy rozpisany jadłospis i przygotowujemy go samodzielnie, istnieje mniejsza szansa na podjadanie czegoś na szybko złapanego w biegu. Kiedy już gotujemy razem w domu – jedzmy również razem! Wspólne posiłki kształtują i budują na stałe prawidłowe nawyki żywieniowe całej rodziny. Przykład idzie z góry, w pierwszej kolejności od rodziców, a następnie od dalszego otoczenia.
Jakie alternatywy dla cukru są najlepsze dla dzieci?
Do najpopularniejszych zamienników cukru białego zaliczamy: miód, ksylitol, erytrytol, stewię. Omówmy pokrótce wpływ każdej z tych alternatyw na zdrowie dziecka.
Miód– nie należy wprowadzać miodu do diety dziecka przez ukończeniem 12. m.ż. W składzie miodu dominują cukry proste takie jak glukoza i fruktoza, które są szybko wchłaniane do krwi. Jest kaloryczny – 1 łyżeczka miodu (12 g) dostarcza prawie 40 kcal, zaś 1 łyżeczka cukru (5 g) – 20 kcal. Wykorzystuje się go jako naturalny antybiotyk w czasie przeziębienia i profilaktycznie przy wzmacnianiu odporności. Ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, grzybobójcze (zawiera lizozym, inhibinę i apidycynę). Łagodzi kaszel, ma działanie wykrztuśne. W miodzie zawarte są tzw. wolne cukry, których nadmiar w diecie może być przyczyną hiperaktywności u dzieci, próchnicy zębów i chorób metabolicznych. Najlepiej aby spożycie cukrów prostych nie przekraczało 5% energetyczności diety. Wybierajmy miody naturalne, a nie sztuczne.
Ksylitol – naturalnie występuje w soku brzozowym, stąd jego inna nazwa – „cukier brzozowy”. Ma o 25% niższą energetyczność (3 kcal/g) niż sacharoza (4 kcal/g), a jego indeks glikemiczny jest niski i jest pobierany przez komórki niezależnie od insuliny, stąd jest bezpieczny dla dzieci z insulinoopornością. Z uwagi na to, że podlega fermentacji przez bakterie mikrobiomu jelitowego działa probiotycznie, ale z drugiej strony może również wywoływać biegunki. Spożywanie ksylitolu w nadmiernych ilościach może mieć efekt przeczyszczający, dlatego (szczególnie dzieciom) podajemy go w niewielkich dawkach. Ksylitol jest produktem kariostatycznym i antybakteryjnym, dlatego można i powinno się go stosować u dzieci z ryzykiem próchnicy zębów.
Erytrytol – inaczej erytrol; syntetyzowany jest biotechnologicznie poprzez fermentację glukozy przez drożdżopodobne grzyby. Zawiera 0,2 kcal/g, ma indeks glikemiczny równy 0 (jego poziom jest niezależny od insuliny) i jest znacznie mniej słodki od sacharozy. Tak jak ksylitol, może wywoływać efekt przeczyszczający jeśli jest spożywany w nadmiarze.
W diecie dziecka unikamy słodzików, których wpływ na zdrowie najmłodszych nie został oceniony – acesulfamu K, aspartamu i sukralozy.
Stewia – to substancja występująca w roślinie Stevia rebaudiana. Ten naturalny słodzik nie ma wartości energetycznej (0 kcal/g) i jest aż o 200-300 razy słodszy od sacharozy. Sprawia to, że już niewielka ilość stewii wystarcza, aby nadać słodkiego smaku potrawie lub produktowi. Jest stabilna w wysokich temperaturach, dzięki czemu nadaje się jako słodzik stosowany do różnego rodzaju wypieków. Ma właściwości antybakteryjne, antygrzybiczne, antywirusowe, antyzapalne, diuretyczne i obniżające ciśnienie krwi. Spożycie stewii obniża poziom cukru we krwi i zwiększa wydzielanie insuliny, dzięki czemu może być wykorzystywana u osób ze stwierdzoną cukrzycą typu II i hiperglikemią.
Jakie są skutki nadmiernego spożycia cukru przez dzieci?
Brak ograniczenia w spożyciu cukru przez dzieci ma poważne konsekwencje zdrowotne, zarówno te bezpośrednie, jak i dalsze. Do bezpośrednich zaliczamy:
- nadpobudliwość,
- wahania nastroju,
- depresja,
- trudności z koncentracją i gorsze wyniki w nauce,
- obniżenie odporności,
- zespół jelita drażliwego,
- wyższe ryzyko zachorowania na grzybicę,
- nasilenie zmian trądzikowych,
- podatność na niedobory składników budulcowych, składników mineralnych i witamin.
Z kolei w skutkach długofalowych możemy zawrzeć:
- otyłość,
- choroby układu sercowo-naczyniowego,
- izolację społeczną,
- insulinooporność i cukrzycę wraz z powikłaniami,
- autoagresje.
Cukier w diecie dziecka – podsumowanie
Nadmierne spożycie cukru jest jedną z przyczyn plagi chorób cywilizacyjnych. Dotyczy to przede wszystkim otyłości i cukrzycy, ale również innych chorób o podłożu metabolicznym. Nawet jeśli dziecko w tej chwili jest zdrowe, nadmiar cukru w jego diecie może prowadzić do rozwinięcia się chorób w przyszłości. Według aktualnych zaleceń dietetycznych, należy ograniczać cukier w diecie dzieci. Trzeba pamiętać, że słodziki są alternatywą, ale również należy stosować je rozważnie, ponieważ mogą wywoływać niepożądane objawy, mogą być równie kaloryczne jak cukier, a poprzez swój słodki smak, oddziałują na mózg.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Bibliografia:
Kujałowicz, A. (2022). Słodkie dylematy. Charakterystyka wybranych cukrów i słodzików. Tutoring Gedanensis, 7(3), 25-40.
Stanek-Gonera, A. (2017). Dzieci-profilaktyka i terapia nadwagi i otyłości dziecięcej. Poradnik dla mądrych rodziców. Wyd. Fundacja Insulinooporność-Zdrowa Dieta i Zdrowe Życie, Warszawa.
Szajewska, H., Socha, P., Horvath, A., Rybak, A., Zalewski, B. M., Nehring-Gugulska, M., … & Weker, H. (2021). Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Pediatria, 11, 321-338.
Basista, K. (2013). Właściwości biologiczne i prozdrowotne miodu oraz jego zastosowanie jako zdrowa żywność. Gazeta Farmaceutyczna, 3, 26-28.