Czym jest ADD?
ADD jest podtypem ADHD (zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) i absolutnie nie jest wynikiem lenistwa, braku dyscypliny czy złego wychowania. ADD jest określane jako „typ ADHD przeważnie nieuważny”. U podstaw leżą czynniki neurobiologiczne, a zaburzenie koncentracji uwagi występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.
Dzieci z ADD często niesłusznie uważa się za mniej zdolne, niechętne do nauki czy leniwe. Nierzadko przypisuje się im określenia „słomianego zapału”, „myślenia o niebieskich migdałach” czy „bujania w obłokach”.
Początków ADD upatruje się w wieku dziecięcym, a nawet jeśli rozpoznania dokonuje się dopiero w wieku dorosłym, pewne symptomy pojawiają się znacznie wcześniej. Na późną diagnozę często ma wpływ brak wyrazistych objawów jak w przypadku ADHD. Ponadto, do tej pory nie określono jednoznacznej przyczyny ADD. Zwykle wskazuje się na podłoże genetyczne, zakłócenia w obszarze neuroprzekaźników w układzie nerwowym czy nieprawidłowe funkcjonowanie płatów czołowych w mózgu.
Jakie są objawy ADD?
Osoby z ADD mają szczególną trudność ze skupieniem uwagi, a także z utrzymaniem koncentracji przez dłuższy czas. Koncentracja jest umiejętnością kierowania i podtrzymania uwagi na określonej informacji czy zadaniu, z pominięciem czynników rozpraszających. Taka umiejętność jest niezmiernie ważna w procesie uczenia się, pisania tekstów czy nawet rozmowy z drugą osobą. Zaburzenie koncentracji uwagi, a tym samym ADD, będzie objawiało się utrudnionym funkcjonowaniem w sytuacjach wymagających skupienia:
- Trudność w utrzymaniu długotrwałej pracy nad jednym zadaniem,
- Krótki czas koncentracji,
- Niezwracanie uwagi na szczegóły,
- Łatwe rozpraszanie się pod wpływem różnych bodźców,
- Częste zapominanie,
- Gubienie rzeczy,
- Problemy z utrzymaniem porządku,
- Unikanie zadań wymagających dłuższej pracy.
Dzieci z ADD nierzadko mają trudność z samym rozpoczęciem zadania i odkładaniem jego realizacji na „później”. Dużemu rozproszeniu uwagi czy problemom z organizacją życia codziennego dość często towarzyszy obniżenie samooceny, chwiejność nastroju i zwiększona drażliwość.
Osoby z ADD mogą sprawiać wrażenie, że żyją i funkcjonują w chaosie. Często zapominają, gubią rzeczy, rozmarzają się, a ich otoczenie (biurko, szafy, notatki) wyglądają na zdezorganizowane. Ponadto, dzieci z ADD nierzadko wydają się być niezainteresowane czy wręcz znudzone zajęciami w klasie. Nawet jeśli wykonają powierzone zadania, mogą zrobić to niedokładnie, bez zwracania większej uwagi na szczegóły.
Jak mogę stwierdzić czy moje dziecko ma ADD?
W przypadku młodszych dzieci objawy ADD zwykle pozostają niezauważone, nie zwracają szczególnej uwagi otoczenia. Dziecko jest odbierane jako niesprawiające problemów, grzeczne, a nawet nieśmiałe. Trudności stają się bardziej dostrzegalne w okresie szkolnym, gdy dziecko doświadcza problemów z uczeniem się, otrzymując w konsekwencji gorsze oceny. Są one efektem sposobu funkcjonowania na lekcjach, jak i kłopotów z organizacją pracy własnej (trudności w skupieniu na słowach nauczyciela, wolniejsze notowanie, problem z zapamiętywaniem, brak aktywności na lekcji). Jeśli, będąc rodzicem, zauważamy trudności dziecka w wymienionych obszarach, a dziecko zgłasza problemy na lekcjach, warto poszukać odpowiedzi dlaczego tak się dzieje. Na ADD nie ma lekarstwa, ale podjęte działania mogą skutecznie pomóc w radzeniu sobie z negatywnymi objawami, poprawiając codzienne funkcjonowanie.
Jak wygląda diagnoza ADD?
Aby zdiagnozować ADD, należy skonsultować się z lekarzem lub ze specjalistą w zakresie zdrowia psychicznego. Własnymi obserwacjami warto podzielić się z psychologiem czy z neurologiem dziecięcym, którzy najczęściej zalecają również wykonanie badania EEG głowy. Leczenie zwykle obejmuje farmakoterapię, psychoterapię, bądź też ich połączenie. Z pomocą terapeuty dziecko może zrozumieć doświadczane trudności, pracować nad technikami zarządzania uwagą i nad organizacją codziennych zadań, a ponadto nad rozwijaniem umiejętności społecznych, samooceną oraz radzeniem sobie z emocjami.
Co pomaga na ADD?
Pomoc dziecku z ADD może okazać się niełatwa, szczególnie jeśli rodzice również przejawiają symptomy ADHD i mają kłopot z własnym zorganizowaniem się. W takim przypadku warto jest skorzystać z pomocy specjalisty czy terapeuty. To, czego dziecko potrzebuje, to pewnego rodzaju triki ułatwiające skupianie uwagi i minimalizowanie rozproszeń:
- Organizacja zadań – kluczowa w walce z chaosem i brakiem zorganizowania. Podstawowymi narzędziami stają się plany, harmonogramy oraz listy rzeczy do zrobienia. Warto zaopatrzyć dziecko w kalendarz, planner, bądź zaproponować ustawianie na telefonie przypomnień. Ważne jest też, aby nauczyć dziecko planowania tak, aby potrafiło wyznaczać priorytety, skupiać się na tym, co najważniejsze i przede wszystkim potrafić szacować potrzebny czas na wykonanie określonej czynności. Dzieci z ADD często mają poczucie, że ze wszystkim zdążą i na wszystko mają czas, więc zasadniczym wydaje się opracowanie planu dnia, a także porządkowanie zadań od najważniejszego. W organizacji pomogą różne metody wizualne, kolorowe oznaczenia, przypomnienia i grafiki.
- Tworzenie i podtrzymywanie rutyny – regularność i przewidywalność mają duże znaczenie w organizacji, w opanowywaniu rozproszeń i w ćwiczeniu skupienia. Stałe, powtarzalne czynności sprawiają, że dziecko nie musi każdorazowo przypominać sobie czy o czymś zapomniało.
- Eliminacja rozproszeń – w miarę możliwości środowisko (dom, pokój, biurko, ławka w szkole) powinno być tak dostosowane, aby poprawiało funkcjonowanie dziecka. Niezmiernie ważne jest utrzymywanie porządku czy przechowywanie rzeczy kategoriami, na przykład w pudełkach, segregatorach. W skupianiu uwagi na zadaniach równie istotne znaczenie ma maksymalne ograniczenie korzystania z urządzeń elektronicznych czy z telefonu.
Ważne jest, aby dziecko z ADD otrzymało również wsparcie w szkole, szczególnie jeśli zdiagnozowano u niego problemy współwystępujące, czyli dysleksję, dysgrafię czy dyskalkulię. Wtedy dziecko potrzebuje dostosowania czasu i zakresu pracy oraz metod nauczania.
Jak poprawić koncentrację uwagi?
U dziecka z ADD niezwykle potrzebne jest zadbanie o ogólny stan zdrowia – wysypianie się, odpoczynek, aktywność fizyczną i zdrową dietę. Mają one duże znaczenie w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami, w odczuwanym samopoczuciu czy w poziomie skupienia. To, co dziecko je, ile śpi, jak odpoczywa wpływa na jego funkcjonowanie i na pracę mózgu. Koncentrację uwagi, szczególnie w okresie wytężonej pracy szkolnej, warto wspomóc suplementem o dobrym składzie.
Ww wspomaganiu pamięci i koncentracji, a także w usprawnianiu uczenia się wspomagająco działają przede wszystkim kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA) oraz omega-6 (GLA), które stanowią podstawowy składnik budulcowy wszystkich komórek ciała. Są to substancje, których organizm człowieka w większości nie potrafi samodzielnie syntetyzować i z tego powodu muszą być dostarczane z dietą. Warto przy tym zwrócić uwagę aby preparat nie zawierał barwników ani sztucznych aromatów. Ważne jest, aby stosowanie suplementów towarzyszyło zdrowej diecie i aktywnemu trybowi życia, wtedy całość działań jeszcze skuteczniej wzmocni układ nerwowy i zapewni dziecku zdrowszy rozwój.
Czy z ADD się wyrasta?
Z ADD nie wyrasta się, a problemy z koncentracją uwagi występują również w życiu dorosłym. Również osoby dorosłe odkładają wtedy rzeczy na później, mają trudność z delegowaniem zadań, a codzienna organizacja czy praca stają się nie lada wyzwaniem. To, co zdecydowanie poprawia funkcjonowanie, dotyczy trików organizacyjnych proponowanych już dzieciom i prowadzenie zdrowego trybu życia.
1. Rosier T., ADHD. Twój mózg jest ok.
2. Carter Ch., R., ADHD/ ADD. Jak pomóc dziecku ogarnąć chaos.
3. Cioch A., Rebar S., Miller K., Ja i moje ADHD. 60 ćwiczeń, które pomogą dziecku w samoregulacji, koncentracji i odnoszeniu sukcesów.