Jak ocenić prawidłowy rozwój dziecka? Ocena stanu odżywienia
Rolą rodziców, ale przede wszystkim lekarza pediatry, lekarza medycyny rodzinnej czy po prostu podstawowej opieki zdrowotnej jest ocena rozwoj dziecka. Regularnie wykonywana ocena stanu odżywienia pozwala na wczesne wykrycie zaburzeń i może pozwolić uniknąć wielu chorób. Ocenę stanu odżywienia dziecka dokonuje się przy pomocy:
● badań antropometrycznych – do podstawowych należą pomiar masy ciała i wysokości, a następnie naniesienie wyników na siatki centylowe, u małych dzieci mierzy się także obwód głowy czy klatki piersiowej,
● badań biochemicznych – w przypadku podejrzenia niedoborów,
● oceny klinicznej – wywiad oraz badanie przedmiotowe,
● oceny diety – pod względem jakościowym, ilościowym oraz oceny nawyków żywieniowych (tutaj pomocna może okazać się ocena dietetyka).
Ważne jest regularne dokonywanie pomiarów w równych odstępach czasu.
Nadwaga czy już otyłość? Czym się różnią te pojęcia?
Nadwaga i otyłość to dwa różne stany związane z nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie, ale różnią się one przede wszystkim stopniem nadmiaru masy ciała. Nadwaga to stan, w którym masa ciała przekracza normę, ale nie osiąga jeszcze poziomu otyłości. Jest to zazwyczaj określane na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI, Body Mass Index), a u dzieci na podstawie siatek centylowych BMI.
BMI jest obliczane jako masa ciała w kilogramach podzielona przez wzrost w metrach do potęgi drugiej. Otyłość to bardziej zaawansowany stan nadmiaru masy ciała, który wiąże się z większym ryzykiem poważnych problemów zdrowotnych. Również określana na podstawie BMI, otyłość oznacza wyższy poziom BMI niż nadwaga. Warto również podkreślić, że otyłość jest chorobą.
Aby oszacować masę ciała dziecka, należy obliczyć BMI, a następnie porównać je do siatek centylowych adekwatnych do wieku i płci dziecka. Niedowagę wśród dzieci i młodzieży stwierdza się, kiedy wskaźnik masy ciała mieści się w przedziale pomiędzy 0 a 10 centylem, masę ciała w normie przyjmuje się pomiędzy 10–85 centylem, natomiast nadwagę rozpoznaje się, gdy BMI wynosi ≥ 85 centyla, a otyłość, gdy BMI ≥ 95 centyla [1].
Jaką dietę u dziecka z nadmierną masą ciałą zastosować?
Dieta dla dziecka z nadmierną masą ciała powinna być zbilansowana, zdrowa i wspierająca rozwój rozwijającego się organizmu. Kluczowe jest, aby podejść do tematu w sposób zrównoważony, aby zapewnić odpowiednią ilość składników odżywczych niezbędnych dla prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka. Nie zaleca się zatem stosowania restrykcyjnych diet redukcyjnych u dzieci. Dietę należy dopasować indywidualnie i przede wszystkim skupić się na zmianie nawyków żywieniowych całej rodziny. Zaleca się, aby w diecie dziecka znalazły się 4-5 posiłków. Najbardziej kalorycznym posiłkiem powinien być obiad, natomiast śniadanie i kolacja powinny pokrywać 50% dziennego zapotrzebowania na energię. Zaleca się odstępy pomiędzy posiłkami wynoszące od 2,5 do 4 h [1].
U dziecka z nadwagą wskazana może okazać się wizyta u dietetyka, który zwróci uwagę na problemy żywieniowe dziecka oraz dobierze indywidualny plan działania.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Wspomaga naturalną odporność.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
Zasady żywienia dziecka z nadwagą: zapotrzebowanie na energię, czyli ile kalorii powinno spożywać dziecko?
U dziecka z nadwagą warto przede wszystkim poznać zapotrzebowanie na energię. Zapotrzebowanie na energię u dziecka wynika z wydatku energetycznego (aktywności fizycznej) aktywności metabolicznej oraz wzrostu. Odpowiednio dobrana energetyczność diety jest kluczowa dla prawidłowego rozwoju dziecka. Nadmiar spożywanej energii będzie bowiem powodował problemy z nadwagą i otyłością, a niedostateczna podaż kalorii będzie prowadziła do niedożywienia. Zapotrzebowanie na energię dla dzieci przedstawione zostało w normach żywienia, z podziałem, na wiek, aktywność fizyczną, płeć i prezentuje się następująco:
● dla dzieci w 1–3 r.ż. 1000 kcal/dobę – przy aktywności fizycznej umiarkowanej,
● dla dzieci w wieku 4–6 lat 1400 kcal/dobę – przy aktywności fizycznej umiarkowanej,
● dla dzieci w wieku 7–9 lat:
− 1550 kcal/dobę – aktywność fizyczna mała,
− 1800 kcal/dobę – aktywność fizyczna umiarkowana,
− 2100 kcal/dobę – aktywność fizyczna duża,
● dla chłopców 10–12 lat:
− 2050 kcal/dobę – aktywność fizyczna mała,
− 2350 kcal/dobę – aktywność fizyczna umiarkowana,
− 2700 kcal/dobę – aktywność fizyczna duża,
● dla chłopców 13–15 lat:
− 2600 kcal/dobę – aktywność fizyczna mała,
− 3000 kcal/dobę – aktywność fizyczna umiarkowana,
− 3450 kcal/dobę – aktywność fizyczna duża,
● dla chłopców 16–18 lat:
− 3000 kcal/dobę – aktywność fizyczna mała,
− 3400 kcal/dobę – aktywność fizyczna umiarkowana,
− 4000 kcal/dobę – aktywność fizyczna duża,
● dla dziewcząt 10–12 lat:
− 1800 kcal/dobę – aktywność fizyczna mała,
− 2100 kcal/dobę – aktywność fizyczna umiarkowana,
− 2450 kcal/dobę – aktywność fizyczna duża,
● dla dziewcząt 13–15 lat:
− 2100 kcal/dobę – aktywność fizyczna mała,
− 2450 kcal/dobę – aktywność fizyczna umiarkowana,
− 2800 kcal/dobę – aktywność fizyczna duża,
● dla dziewcząt 16–18 lat:
− 2150 kcal/dobę – aktywność fizyczna mała,
− 2500 kcal/dobę – aktywność fizyczna umiarkowana,
− 2850 kcal/dobę – aktywność fizyczna duża [2,3].
Przepisy dla dziecka z nadwagą
Poniżej przedstawiamy przykładowe przepisy na śniadanie, obiad i kolację, które mogą znaleźć się w diecie dziecka z nadwagą w wieku szkolnym. Należy jednak pamiętać, iż kaloryczność diety zawsze powinna zostać dobrana indywidualnie.
Dieta dziecka z nadwagą – przykładowy jadłospis na 1 dzień
Śniadanie: kanapki z serem mozzarella, sałatą, warzywami i jajkiem
Składniki:
● pieczywo graham – 2 kromki
● sałata masłowa – 2 liście
● pomidor – 2 plastry
● ser mozzarella light – 2 plastry
● szczypiorek 1 łyżka
Sposób wykonania:
Pieczywo wyłóż sałatą, plastrami sera, dodaj plastry pomidora i posyp szczypiorkiem.
II śniadanie: arbuzowy koktajl z jogurtem
Składniki:
● arbuz – 1 plaster
● banan – 1 sztuka
● otręby owsiane – 1 łyżka
● jogurt naturalny 4 łyżki
Sposób wykonania:
Wszystkie składniki umieść w naczyniu blendera i zmiksuj na gładki koktajl.
Obiad: spaghetti z warzywami
Składniki:
● cebula – 0,5 sztuki
● papryka czerwona – 0,5 sztuki
● cukinia – 0,25 sztuki
● oliwa z oliwek – 1 łyżeczka
● przecier pomidorowy typu passata – 1 szklanka
● mięso mielone z indyka – 80 g
● papryka słodka w proszku – 2 szczypty
● papryka wędzona – 2 szczypty
● makaron pełnoziarnisty spaghetti – 50 g
● ser parmezan tarty – 1 łyżeczka
Sposób wykonania:
Cebulę pokrój w drobną kostkę. Paprykę oraz cukinię umyj i również pokrój w drobną kostkę. Na patelni rozgrzej oliwę i podsmaż cebulkę. Następnie dodaj mięso i dopraw solą, pieprzem, papryką słodką i wędzoną. Dodaj pokrojone warzywa i zalej całość przecierem pomidorowym. Całość dusimy pod przykryciem. Podajemy z ugotowanym makaronem, posyp parmezanem.
Kolacja: omlet czekoladowy z waniliowym twarożkiem
Składniki:
● oliwa z oliwek – 1 łyżeczka
● ser twarogowy chudy – 60 g
● kakao (proszek bez dodatku cukru) – 1 łyżeczka
● jogurt naturalny – 50 g
● jogurt typu skyr, waniliowy – 70 g
● proszek do pieczenia – 2 g
● borówka amerykańska 2 garści
Sposób wykonania:
Do miski wbij jajka, dodaj jogurt, mąkę, proszek do pieczenia, kakao i dokładnie wymieszaj. Wylej masę na patelnię i smaż pod przykryciem z obu stron. W międzyczasie wymieszaj twaróg z jogurtem waniliowym. Usmażonego omleta wyłóż na talerz, dodaj twarożek, posyp borówkami i złóż na pół. Można również użyć innych owoców.
Bibliografia:
- Krupa-Kotara K. Dietetyka Pediatryczna. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Katowice 2021.
- Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Red. M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny. Warszawa 2020.
- Normy rozwojowe dziewcząt/chłopców urodzonych przedwcześnie według T.R. Fenton. Normy rozwojowe dziewcząt/chłopców w wieku 0–3 lat według WHO. Normy rozwojowe dziewcząt/chłopców w wieku 3–18 lat oraz normy ciśnienia tętniczego dziewcząt/chłopców według badań OLAF i OLA. Red. Z. Kułaga Z., M. Litwin. Media-Press sp. z o.o. Warszawa 2018.