1. Zastosuj podział odpowiedzialności
Nie bez przyczyny ta zasada pojawia się jako pierwsza w zestawieniu – uznawana jest za najważniejszą w kontekście rozszerzania diety maluchów. Rodzic jest odpowiedzialny za to kiedy oraz co podać dziecku i w jakiej formie, ale to dziecko podejmuje decyzję – co zje, ile zje i czy w ogólne zje. Zasada ta wynika z zaufania do dziecka i świadomości własnych potrzeb. Presja by dziecko zjadło jeszcze jedną łyżeczkę mimo wyraźnych sygnałów sytości oraz zajęcie dziecka bajkami czy zabawkami podczas posiłku to niewłaściwe metody stosowane podczas rozszerzania diety.
Dziecko, które nie jest obarczone stresem podczas posiłków chętniej je nowe produkty i wykazuje pozytywne podejście do jedzenia. Dajmy dzieciom większą swobodę i przekonajmy się jaki da to efekt.
To, jaką relację z jedzeniem dziecko będzie miało w przyszłości kształtuje się już w momencie wczesnego dzieciństwa. Podejście rodziców i atmosfera przy wspólnym stole ma tu ogromne znaczenie.
2. Zacznij rozszerzanie diety w odpowiednim momencie
Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) twierdzi, że posiłki stałe powinny być wprowadzane nie wcześniej niż po skończonym 17. tygodniu życia dziecka (początek 5. miesiąca) i nie później niż w 26. tygodniu życia dziecka (początek 7. miesiąca). Oprócz ram czasowych należy wziąć pod uwagę również oznaki gotowości dziecka do wprowadzania pokarmów innych niż mleko mamy lub mleko modyfikowane. Większość niemowląt wykazuje je około 6. miesiąca życia i są to: samodzielne, stabilne siedzenie z podparciem lub bez w krzesełku bądź na kolanach rodzica, kontrolowanie ruchów głowy i szyi oraz pobieranie pokarmu z łyżeczki, a także zanikanie odruchu usuwania z ust ciał obcych.
Ponadto warto zwrócić uwagę, czy dziecko jest zainteresowane jedzeniem oraz czy próbuje je chwytać i wkładać do ust. Zarówno przedwczesne, jak i zbyt późne rozszerzanie diety może być niekorzystne dla dziecka. Zwlekanie z podawaniem pokarmów stałych może nieść ryzyko niedoborów pokarmowych oraz trudności w opanowaniu umiejętności żucia i gryzienia. Z kolei przedwczesne rozszerzanie diety dziecka również może wiązać się z niedoborami żywieniowymi (poprzez redukcję spożycia mleka), większym prawdopodobieństwem wystąpienia alergii, odruchem wymiotnym i większym ryzykiem zadławienia się pokarmem w pozycji półleżącej.
3. Stopniowo zwiększaj ilość posiłków uzupełniających
Niemowlęta, którym rozpoczynamy rozszerzanie diety, dopiero uczą się jak jeść i niewiele z tego, co zaproponujemy ląduje finalnie w brzuszku. Im starsze dziecko, tym więcej umiejętności nabywa, jest bardziej zainteresowane jedzeniem i chętniej po nie sięga. Ma też większe potrzeby, ponieważ kończą mu się już zapasy żelaza zmagazynowane w okresie płodowym i musi ten składnik dostarczyć wraz z dietą. Dlatego istotne jest, aby proponować odpowiednią dla wieku dziecka ilość posiłków i eksponować dziecko na coraz to nowe smaki, kolory, tekstury.
Dzieci 6-8-miesięczne powinny otrzymywać 2-3 posiłki stałe dziennie. Dzieci 9-11-miesięczne – 3-4 posiłki i ewentualnie 1-2 przekąski dziennie. Dzieciom w wieku 12-24 miesiące powinno proponować się 3-4 posiłki i 1-2 przekąski dziennie. Mimo, że czasem zdarza się, że dziecko zjada śladowe ilości posiłków, nie trzeba się zniechęcać i zmniejszać częstotliwości podawania posiłków. Dajmy maluchowi możliwość ćwiczenia nowych umiejętności. Pamiętajmy, że do 12. miesiąca życia dziecka nie zastępujemy posiłkiem stałym mleka z piersi/modyfikowanego, a proponujemy go dodatkowo w ciągu dnia.
4. Zacznij od… Czego chcesz!
Aktualnie nie ma schematu wprowadzania produktów do diety dziecka. Tak naprawdę można zaproponować dziecku wszystkie produkty dozwolone w diecie niemowląt już od pierwszego dnia rozszerzania diety. W praktyce większość z nas zaczyna od marchewki 😉 Jednak nic nie stoi na przeszkodzie aby był to brokuł, dynia, jabłko czy grejpfrut. Najlepiej zaczynać od produktów, do których mamy łatwy dostęp, które sami spożywamy, a także tych lokalnych i sezonowych.
Mitem jest, że owoce podawane jako pierwszy produkt przyzwyczają dziecko do słodkiego smaku – dziecko zna już słodki smak – słodkie są wody płodowe, w których przebywało przez kilka miesięcy, a także mleko mamy. Bardzo ważne jest aby produkty, które podajemy dziecku w okresie rozszerzania diety były bogate w składniki odżywcze, a szczególnie w żelazo, na które zapotrzebowanie znacznie wzrasta w okolicach 6. miesiąca życia.
5. Tego nie podawaj dziecku
Istnieje lista produktów, z których podaniem warto się wstrzymać zanim dziecko ukończy 1. rok życia. Należą do nich:
- sól – zakaz dotyczy zarówno dosalania, jak i spożywania produktów bogatych w sól (sery żółte, wędliny, warzywa konserwowe, kiszonki). Nadmierne spożycie soli przez dzieci przyczynia się do kształtowania nieprawidłowych nawyków żywieniowych, niesie ryzyko nadciśnienia tętniczego, otyłości i uszkodzenia nerek,
- cukier – im dłużej bez cukru tym lepiej. Nadmierne spożycie cukru przyczynia się do występowania cukrzycy, otyłości, próchnicy i kształtowania nieprawidłowych nawyków żywieniowych,
- miód – może zawierać przetrwalniki Clostridium botulinum i w konsekwencji prowadzić do botulizmu dziecięcego uszkadzającego układ nerwowy, powodującego zaburzenia oddychania, a nawet śmierć. Potrawy pieczone z dodatkiem miodu również nie są bezpieczne dla maluchów – przetrwalniki są dezaktywowane dopiero po 6 godzinach gotowania (100 stopni C.),
- mleko krowie, kozie lub owcze w formie napoju – są zakazane z uwagi na wysoką zawartość białka. W nadmiernych ilościach mogą prowadzić do uszkodzenia nerek. Mogą jednak być dodawane w niewielkiej ilości podczas przygotowywania potraw, np. do kaszek, owsianek, naleśników,
- soki – nie są zamiennikiem owoców i nie odgrywają istotnej roli w żywieniu dziecka. Nadmierne spożycie soków przez dzieci wiąże się z rozwojem próchnicy, zaburzeń pracy układu pokarmowego i kształtowaniu nieprawidłowych nawyków żywieniowych.
W diecie starszych dzieci również wymienia się produkty niewskazane. Herbata z kopru włoskiego kiedyś była zalecana na problemy brzuszkowe maluchów, dzisiaj do 4. roku życia nie powinna się pojawiać w diecie dziecka z uwagi na genotoksyczny estragol. Do 5. roku życia dziecku nie powinno się podawać napoju ryżowego, zarówno do picia, jak i jako składnika potraw, gdyż zawiera rakotwórczy arsen. Spożycie surowych ryb, mięsa, jaj, kiełków i niepasteryzowanego nabiału niesie ze sobą ryzyko zatrucia mikrobiologicznego. Uznaje się, że dzieci powyżej 5. roku życia lepiej sobie z nimi radzą i rzadziej niż młodsze wymagają hospitalizacji, dlatego od czasu do czasu mogą je spożywać. Grzyby leśne są zakazane do 12. roku życia ze względu na ryzyko zatrucia pokarmowego, do którego może dojść gdy grzyb trujący zostanie pomylony z jadalnym. Oczywiste powinno być również, że dzieci nie powinny próbować dań z alkoholem, gdyż nawet długotrwałe pieczenie lub gotowanie nie powoduje wyparowania alkoholu z potrawy w całości.
6. Rozszerzanie diety dziecka – podsumowanie
Powyżej zostały wymienione tylko niektóre zasady dotyczące rozszerzania diety dziecka. Na dobry początek mogą usystematyzować wiedzę zakłopotanych rodziców i pomóc w rozpoczęciu podawania maluchowi stałych produktów. Podsumowując, warto uzbroić się w cierpliwość i być dla dziecka przewodnikiem po nowym dla niego świecie smaków, zapachów, kolorów i tekstur.
Nawilża śluzówkę nosową.
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Krople enzymatyczne z laktazą kwaśną i neutralną.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Bibliografia:
- WHO Guideline for complementary feeding of infants and young children 6-23 months of age. WHO, 2023: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/373358/9789240081864-eng.pdf?sequence=1
- Fewtrell M, Bronsky J, Campoy C, et al. Complementary Feeding: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2017;64(1):119-132. doi:10.1097/MPG.0000000000001454
- Szajewska, H., Socha, P., Horvath, A., Rybak, A., Zalewski, B. M., Nehring-Gugulska, M., … & Jackowska, T. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Pediatria 2021;11, 321-338
- Heyman MB, Abrams SA; SECTION ON GASTROENTEROLOGY, HEPATOLOGY, AND NUTRITION; COMMITTEE ON NUTRITION. Fruit Juice in Infants, Children, and Adolescents: Current Recommendations. Pediatrics. 2017;139(6):e20170967. doi:10.1542/peds.2017-0967
- Komsta, M., Lech-Fitowska, M., Matyjak, D., Szpak, M. Rozszerzanie diety niemowląt. Wydawnictwo Wymagające, Warszawa 2021