- Insulinooporność jest skutkiem otyłości, a nie jej przyczyną.
- Zaburzenia metaboliczne zaczynają rozwijać się u dzieci między 10.-16. rokiem życia.
Okres dojrzewania a insulinooporność
Okres pokwitania jest czasem zwiększonego ryzyka występowania fizjologicznej insulinooporności. Najwięcej zaburzeń metabolicznych występuje u dzieci w wieku między 10. a 16. rokiem życia. W okresie dojrzewania dochodzi do zmniejszenia insulinowrażliwości tkanek obwodowych, co jest kompensowane zwiększoną sekrecją insuliny z wysepek β-Langerhansa trzustki. Może być też stanem patologicznym, predysponującym do wystąpienia problemów zdrowotnych i schorzeń takich jak nieprawidłowa tolerancja glukozy, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, czy zespół policystycznych jajników u dziewczynek. Dziewczęta są bardziej narażone na insulinooporność niż chłopcy.
Otyłe dziecko z insulinoopornością
Insulinooporność towarzyszy otyłości w większości przypadków. Insulinooporność jest jej skutkiem, nie przyczyną. Prawidłowość masy ciała u dzieci ocenia się na podstawie siatek centylowych. Do ich użycia potrzebne są jedynie wiek, wzrost i masa ciała dziecka. Jeśli masa ciała jest nadmierna (nadwaga, otyłość), należy uważniej przyjrzeć się temu, co dziecko je, aby nie dostarczało zbyt dużej ilości kilokalorii. Nie powinno stosować się u dzieci diety redukcyjnej, gdyż niesie ona ryzyko niedoborów pokarmowych – celem jest utrzymanie masy ciała i zapewnienie prawidłowego wzrostu. Zwiększenie wzrostu (co postępuje szybko u dzieci i nastolatków) i brak zmiany masy ciała zapewni zmniejszenie wartości BMI. Deficyt energetyczny powinien być generowany wzmożoną aktywnością fizyczną, która zajmuje ważne miejsce w codziennym życiu insulinoopornych. Nastolatki powinny zmniejszać swoją masę ciała w małych krokach, o 1-2 kg/miesiąc.
Jak planować dietę dziecka z insulinoopornością?
W żywieniu dziecka z insulinoopornością należy zwracać szczególną uwagę na:
- Regularność posiłków (4-5 w ciągu dnia),
- urozmaicenie i zbilansowanie diety,
- jedzenie śniadania przed wyjściem do szkoły,
- unikanie ponadprogramowych przekąsek,
- redukcję nadmiaru tłuszczu, cukru, produktów bogatych w cholesterol, nasyconych kwasów tłuszczowych, kwasów tłuszczowych trans i soli,
- wyeliminowanie podjadania,
- zwiększenie spożycia mleka i mlecznych napojów fermentowanych, np. jogurtów bez cukru,
- spożycie odpowiedniej ilości warzyw i owoców.
Pomocne mogą być wskazówki dotyczące zdrowego odżywiania przedstawione w formie Talerza Zdrowego Żywienia.
Dieta dla dziecka z insulinoopornością – wskazówki dietetyczne
1. Włącz do diety dziecka dobrej jakości źródła białka: nabiał do 2% zawartości tłuszczu, chudy drób, chude ryby słodkowodne i morskie (minimum 1 raz w tygodniu), jaja oraz produkty pochodzenia roślinnego: nasiona roślin strączkowych i produkty zbożowe.
2. Zalecane dla insulinoopornych dzieci źródła węglowodanów to: ciemne pieczywo, np. żytnie na zakwasie, kasze z pełnego przemiału, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty, mąki z pełnego przemiału, ziemniaki (z umiarem – ugotowane, a następnie schłodzone), surowe warzywa, owoce jagodowe i cytrusy, nasiona roślin strączkowych. Produkty te, jeśli są odpowiednio przygotowane, mają niski indeks glikemiczny i sprzyjają prawidłowej glikemii.
3. Wybieraj zdrowe tłuszcze: chudy nabiał, chude mięso, drób bez skóry, jaja, oliwa z oliwek, olej rzepakowy, tłuste ryby, orzechy.
4. Pilnuj, by dziecko wypijało dziennie odpowiednią ilość wody: od 1,5 do 2 litrów.
5. Zrezygnuj ze słodyczy, gotowych wyrobów cukierniczych, soków owocowych, napojów gazowanych, cukru, miodu. U starszych dzieci z dobrą tolerancją na słodziki można używać ksylitolu, erytrolu lub stewii jako zamienników cukru.
6. Wyeliminuj z diety żywność typu fast food, boczek, pasztety, parówki, sery topione, pełnotłusty nabiał, śmietanę, masło, smalec, twarde margaryny, olej kokosowy, olej palmowy – zawierają duże ilości nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans.
7. Zmiany nawyków powinny być przeprowadzane stopniowo. Zbyt wiele restrykcji w diecie dziecka na raz może powodować niechęć, nadmierny stres i złą relację z jedzeniem na kolejne lata życia.
Dieta dla dziecka z insulinoopornością – przepisy
Podane ilości składników są orientacyjne i mogą różnić się w zależności od zapotrzebowania energetycznego dziecka. Przepisy należy traktować jako inspirację.
Śniadanie – Twarożek ze szczypiorkiem
- Ser twarogowy chudy – 100 g
- Jogurt naturalny – 2 łyżki
- Ogórek gruntowy – 1 sztuka
- Rzodkiewka – 2 sztuki
- Szczypiorek – 2 łyżeczki
- Pieprz czarny mielony – 1 szczypta
- Margaryna miękka do smarowania – 1 łyżeczka
- Chleb żytni razowy – 2 kromki
Warzywa drobno posiekaj. Twaróg rozgnieć widelcem i wymieszaj z jogurtem. Dodaj warzywa, przypraw i wymieszaj. Kromki chleba posmaruj margaryną i nałóż twarożek.
II śniadanie – Koktajl malinowy
- Maślanka – 1 szklanka
- Maliny świeże lub mrożone – 100 g
- Banan – ½ sztuki
- Płatki owsiane górskie – 1 łyżka
- Masło orzechowe, np. migdałowe – 1 łyżeczka
Wszystkie składniki zblenduj na gładki koktajl.
Obiad – Zapiekanka z mięsem mielonym, szpinakiem i pieczarkami
- Makaron pełnoziarnisty – 1 szklanka
- Mielony filet z piersi indyka – 150 g
- Cebula – ½ sztuki
- Passata pomidorowa – 100 g
- Szpinak świeży lub mrożony – 100 g
- Pieczarki świeże – 5 sztuk
- Mozzarella light – ½ kulki
- Oliwa z oliwek – 1 łyżeczka
- Pieprz czarny mielony – 1 szczypta
Na patelni na oliwie podsmaż pokrojoną w drobną kostkę cebulę. Dodaj pokrojone w plastry pieczarki, dorzuć szpinak i smaż do odparowania. Następnie dodaj mięso, dokładnie rozprowadź po patelni i smaż aż straci surowy kolor. Dopraw i dodaj passatę, wymieszaj. Odstaw do przestudzenia, w międzyczasie ugotuj makaron (al dente) oraz rozgrzej piekarnik do 180 st. C. Wymieszaj makaron z farszem i przełóż do dużego naczynia żaroodpornego. Na wierzchu ułóż plastry mozzarelli. Wstaw do nagrzanego piekarnika i piecz około 20 min.
Przekąska – Muffiny jajeczne z warzywami i parmezanem (2 porcje)
- Jajka – 3 sztuki
- Pomidorki koktajlowe – 6 sztuk
- Cukinia – ¼ sztuki
- Papryka czerwona – ¼ sztuki
- Parmezan tarty – 2 łyżki
- Czosnek – 1 ząbek
- Pieprz czarny mielony – 1 szczypta
Muffiny możesz upiec zaraz po zapiekance, gdy piekarnik jest nagrzany do odpowiedniej temperatury. Cukinię zetrzyj na tarce o dużych oczkach, paprykę pokrój w małą kosteczkę, pomidorki przekrój na ćwiartki, czosnek przeciśnij przez praskę. W misce roztrzep jajka, dodaj przygotowane warzywa i parmezan, dopraw. Przelej masę jajeczną do foremek na muffiny. Piecz w 180 st. C. przez około 15 min – masa musi być ścięta.
Kolacja – Pełnoziarnista tortilla z tuńczykiem
- Tortilla pełnoziarnista – 1 sztuka
- Ogórek kiszony – 1 sztuka
- Pomidor – ½ sztuki
- Kukurydza konserwowa – 2 łyżki
- Tuńczyk w sosie własnym – 50 g
- Cebula – ¼ sztuki
- Sałata lodowa – 1 liść
- Passata pomidorowa – 1 łyżka
Tortillę posmaruj passatą. Ułóż liść sałaty, cząstki tuńczyka i pokrojone warzywa. Placek zwiń ciasno i podgrzej na patelni z obu stron do zarumienienia.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Bibliografia:
Goluch-Koniuszy, Z., Salmanowicz, M.: Znaczenie żywienia w fizjologicznej insulinooporności u młodzieży będącej w skoku pokwitaniowym. Bromat. Chem. Toksykol. – L, 2017, 1, 8-16
Krawczyk, M., Rumińska, M., Czerwonogrodzka-Senczyna, A., et al.: Insulinooporność u dzieci i młodzieży–przyczyny, powikłania i metody rozpoznania. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2021; 17(4): 303-309
Skoczeń M., Radwański K., Chrzanowska J., et al.: Występowanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej u dzieci z otyłością prostą w zależności od wieku oraz stopnia otyłości. Pediatric Endocrinology/Endokrynologia Pediatryczna 2014, 13(4)
Stanek-Gonera, A. DZIECI – profilaktyka i terapia nadwagi i otyłości dziecięcej. Poradnik dla mądrych rodziców. Fundacja Insulinooporność, Wrocław, 2017
van der Aa M.P., Fazeli Farsani S., Knibbe C.A., et al.: Population-Based Studies on the Epidemiology of Insulin Resistance in Children. J Diabetes Res. 2015; 2015: 362375