Najważniejsze informacje w skrócie:
- Czym jest KE? To zestaw prostych ćwiczeń ruchowych (Brain Gym), mających wspierać proces uczenia się.
- Czy działa? Dowody naukowe są niejednoznaczne. KE nie wykazała stałej przewagi nad zwykłą, regularną aktywnością fizyczną.
- Jak stosować? Jako krótką, bezpieczną przerwę ruchową wspierającą koncentrację i wyciszenie, a nie jako główną terapię.
- Kluczowa zasada: Każdy ruch jest dobry. KE to jedna z wielu opcji na jego wdrożenie w ciągu dnia.
Czym jest kinezjologia edukacyjna i jak „ćwiczy” mózg?
W ujęciu kinezjologii edukacyjnej ruch ma integrować pracę półkul mózgu (tzw. „laterality”), ułatwiać skupienie (front–tył mózgu) i organizację (góra–dół), co ma przekładać się na uwagę, koordynację, czytanie/pisanie oraz poczucie spokoju.
Praktycznie wygląda to jak krótkie, wielozmysłowe aktywności – np.
- naprzemienne dotykanie łokcia i przeciwległego kolana,
- kreślenie „leniwych ósemek”,
- proste ułożenia rąk/tułowia z oddechem.
W badaniach nad kinezjologią edukacyjną sprawdza się m.in.
- wskaźniki ruchowe (równowaga, czas reakcji),
- jakość pisma,
- tzw. zaangażowanie akademickie.
Zaangażowanie akademickie — czyli w języku dziecka – ile czasu faktycznie jest spędzane na zadaniu (on-task), czy słucha poleceń, kończy rozpoczętą pracę i uczestniczy w aktywności lekcyjnej, zamiast odpływać lub przerywać innym.
Część wyników jest obiecująca, ale przeglądy podkreślają ograniczenia metod i potrzebę lepiej zaprojektowanych badań.
W praktyce rodzica – jako dodatek do zwykłego, mądrego ruchu KE bywa pomocna – szczególnie w roli krótkiej przerwy „resetującej” ciało i uwagę – ale nie zastępuje codziennej dawki aktywności i sprawdzonych strategii uczenia.
Korzyści dla Twojego dziecka – nie tylko lepsza koncentracja
🩵Dobrostan emocjonalny i stres – w otwartym, nierandomizowanym badaniu u przedszkolaków ze specjalnymi potrzebami 10-tygodniowa interwencja kinezjologii edukacyjnej wiązała się ze wzrostem ślinowej oksytocyny (marker sprzyjający regulacji emocji) i poprawą w skalach lęku; spadek kortyzolu był widoczny, choć po korekcie o różnice bazowe nie osiągnął istotności. To wstępna, ale ciekawa przesłanka anty-stresowego działania KE.
🩵Grafomotoryka/pismo – najnowsze badanie przed-po u uczniów 7–12 lat odnotowało istotną poprawę jakości pisma po krótkiej rutynie KE (m.in. wielkość liter, czytelność). To wyniki z jednego ośrodka, bez grupy kontrolnej, ale spójne z ideą aktywizacji koordynacji oko-ręka.
🩵Zaangażowanie na lekcji – w pojedynczym badaniu z naprzemiennym porównaniem kinezjologia edukacyjna vs. zwykły ruch (np. spacer) u dzieci z niepełnosprawnościami – brakkonsekwentnych korzyści KE ponad samą aktywność fizyczną. To ważne przypomnienie: już sam ruch pomaga, a specyficzny „pakiet” KE nie zawsze daje więcej.
Wniosek praktyczny?
Kinezjologia edukacyjna może być dobrą, krótką przerwą ruchową wspierającą gotowość do pracy i samoregulację. Najmocniejsze, powtarzalne efekty daje jednak po prostu… regularny, mądrze dobrany ruch.
Podstawowe ćwiczenia Metody Dennisona, które wykonasz w domu (krok po kroku)
Zanim zaczniesz: wybierz 1–2 ćwiczenia, rób je 1–2 minuty, bez bólu i napięcia. Oddychaj spokojnie.
Ruchy naprzemienne – fundament koordynacji
- Stań wyprostowany. Unieś prawe kolano i dotknij go lewą dłonią/łokciem. Zmień strony.
- Tempo: wolno–umiarkowanie, 30–60 s.
- Cel: pobudzenie „skrzyżowanych” wzorców ruchowych i uwagi.
Leniwe ósemki – idealne ćwiczenie na pisanie i czytanie
- Wyciągnij rękę przed siebie, kciuk do góry. Kreśl w powietrzu duży znak „∞” tak, by środek ósemki był na wysokości oczu. Patrz oczami „za kciukiem”.
- 1 minuta jedną ręką, 1 minuta drugą, potem obie naraz.
- Cel: płynne śledzenie wzrokiem, koordynacja oko–ręka.
Punkty na myślenie („Brain Buttons”) – szybkie „przełączenie uwagi”
- Dwa palce jednej ręki delikatnie pod obojczykami (po bokach mostka), druga dłoń na pępku. Oddychaj powoli przez 20–30 s, zmień ręce.
- Cel: wyciszenie napięcia szyi, „rozbudzenie” orientacji przód–tył (uwaga: to ćwiczenie bywa dyskutowane – u dzieci wybieraj neutralne pozycje dłoni).
Pozycja Cooka (Splot Dennisona) – wyciszenie i redukcja stresu
- Skrzyżuj wyprostowane ręce, spleć dłonie, „przewiń” złączone dłonie pod brodę; stopy skrzyżowane. Zamknij oczy, weź 5–8 spokojnych oddechów.
- Następnie rozplącz, połóż czubki palców obu rąk o siebie nad mostkiem i oddychaj 20–30 s.
- Cel: obniżenie pobudzenia, skupienie przed zadaniem.
Bezpieczeństwo: ćwiczenia powinny być komfortowe; w wadach postawy/bólu – dopasuj zakres ruchu. Wrażliwość dotykowa? Omiń wersje z naciskiem palców pod obojczykami – wybierz „leniwe ósemki” i ruchy naprzemienne.
Emulsja do kąpieli z ektoiną do stosowania już od 1. dnia życia. Dla skóry wrażliwej, suchej i atopo...
Balsam z ektoiną do stosowania już od 1. dnia życia. Dla skóry wrażliwej, suchej i atopowej. Posiada...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Dla kogo jest kinezjologia edukacyjna? Kiedy warto ją stosować?
- Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym – jako krótkie przerwy ruchowe poprawiające gotowość do nauki/wyciszenie (zwłaszcza przy zadaniach wzrokowo-ruchowych).
- Uczniowie z trudnościami grafomotorycznymi – wsparcie przed pisaniem (np. 2–3 min rutyny: „leniwe ósemki” + ruchy naprzemienne). Pierwsze badania sugerują poprawę czytelności i wielkości liter.
- Dzieci w stresie/lęku sytuacyjnym – jako element higieny emocjonalnej (oddech + „pozycja Cooka” + powolne ruchy). Wstępne dane: możliwy wzrost oksytocyny i poprawa wskaźników lęku.
- A kiedy nie oczekiwać cudów? Jeśli celem jest „skok” w czytaniu/matematyce czy trwała poprawa zachowania – dowody są ograniczone i niekonsekwentne; sama, zwykła aktywność ruchowa często daje podobne korzyści „na lekcję tu i teraz”.
Jak wpleść gimnastykę mózgu w codzienny harmonogram? Pomysły na zabawy
- „Minuta dla mózgu” między zadaniami – 30–60 s ruchów naprzemiennych + 30 s „leniwych ósemek”.
- „Mostek koncentracji” przed pisaniem – 1–2 min „leniwych ósemek” przy kartce, potem 30 s „pozycji Cooka” i start.
- „Przycisk pauzy” przed testem/nowym zadaniem – 3–5 spokojnych oddechów + 20–30 s „pozycji Cooka”.
- Wersja klasowa – zamień KE na ogólny ruch (marsz, taniec, przeciąganie) – efekty na uwagę bywają porównywalne, a dzieci to uwielbiają.
Kinezjologia edukacyjna okiem fizjoterapeuty – podsumowanie i wskazówki
- Ruch działa. Krótkie mikro-przerwy ruchowe są sensowne: poprawiają czujność, regulują napięcie i mogą pomagać w pisaniu. Kinezjologia edukacyjna to jeden z ustrukturyzowanych sposobów, by to zrobić.
- Dowody – z dystansem. Są pozytywne sygnały (stres/oksytocyna, pismo), ale też badania bez przewagi KE nad „zwykłym ruchem”. Traktuj to jako uzupełnienie, nie „cud-metodę”.
- Dopasuj do dziecka. Wrażliwe na dotyk? Wybierz ćwiczenia bez ucisku punktów. Rozkojarzone? Postaw na rytm i ruchy naprzemienne. Zmęczone oczy? „Leniwe ósemki”.
- Różnicuj aktywności /KE łącz z ergonomią, przerwami ocznymi, dobrą hybrydą aktywności (sport, plac zabaw) i sprawdzonymi strategami edukacyjnymi.
Jako rodzic i fizjoterapeuta, podzielę się kilkoma spostrzeżeniami, które – jak uważam – będą przydatne. W praktyce najlepiej działają krótkie, regularne dawki ruchu, takie w sam raz. U nas w domu i w pracy z rodzinami sprawdza się schemat 60–90 sekund, czyli: ruchy naprzemienne + 2–3 „leniwe ósemki” + spokojny oddech.
1️⃣Przykład pierwszy – 8-latek z ADHD, który „odpływa” przy matematyce. Po mini-przerwie ruchowej i prostym przeformułowaniu zadania (jedno polecenie naraz) średni czas wejścia w pracę spada z około 5 minut marudzenia do mniej więcej 60–90 sekund, a skupienie na zadaniu rośnie na najbliższe 10–15 minut. To spora różnica.
2️⃣Drugi przykład – 7-latka w spektrum, wrażliwa na dotyk, z napięciem przy pisaniu. Zestaw ćwiczeń: ósemki przed kartką + oddech torem nosowym – często pomaga rozluźnić ramiona na tyle, że pismo staje się większe, bardziej czytelne. Koordynacja wzrokowo-ruchowa jest wtedy na znacznie lepszym poziomie, właśnie dzięki ćwiczeniom.
3️⃣Trzeci przykład – 10-latek „niepewny ruchowo”, po dłuższym siedzeniu rozdrażniony i spięty. Krótka sekwencja rytmiczna (marsz z naprzemiennym dotykiem kolana, 8–10 spokojnych przysiadów z rękami z przodu) pomaga zmniejszyć pobudzenie. Oczywiście, ćwiczenia nie zrobią z niego orła z ortografii, ale pozwalają lepiej zacząć — i to jest często największa wygrana rodzica. I ważna granica – jeśli po dwóch takich cyklach nic się nie zmienia, wracamy do podstaw (ruch bardziej ogólny, przerwa sensoryczna, woda, światło, ergonomia) albo odkładamy temat na inną porę. KE traktuję jak narzędzie pomocnicze — dobre w roli mostu między „nie mogę” a „zaczynam”.
Problem z kupką?
Twoje dziecko cierpi na zaparcia? Spróbujcie tych ćwiczeń!
Dietetyczka wyjaśnia, jak zmodyfikować dietę dziecka z zaparciami. PORADY i PRZEPISY
Manna z jesionu (Fraxinus ornus) zawiera mannitol, który wspomaga pasaż jelitowy i pomaga przy zapar...
Suszone śliwki można podać dziecku z zaparciami, bo to cenne źródło błonnika. Aby jednak zadziałały...
W aptekach dostępne są różne środki pomocne w leczeniu zaparć u dzieci. Dobierajmy je uwzględniając...
Alergia pokarmowa może powodować biegunki lub zaparcia. Lekarz wyjaśnia, jak rozpoznać, że to jest p...
- Lang, M. M. (2006). Educational kinesiology: Will the connected brain please stand up? Field project (M.S. in Education), University of Wisconsin–Oshkosh.
dostęp: https://minds.wisconsin.edu/bitstream/handle/1793/84762/Margaret_M_Lang_Field_Report_May_2006.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- Patterson, L. (2012). Brain Gym® – an academic critique. Doctoral Programme in Educational Psychology, University of Southampton.
Dostep: https://blog.soton.ac.uk/edpsych/files/2015/08/Brain-Gym-Dec-2012-Lindsay-Patterson.pdf - Peace, S. W. (2006). Moving learning along: A study of Educational Kinesiology (Brain Gym®). Master’s dissertation, University of Wales, Bangor.
dostęp: https://www.researchgate.net/publication/233294975_Moving_to_Learn_and_Learning_to_Move - Shah, M., & Vira, N. (2025). Effect of Brain Gym exercise on handwriting of children between 7 to 12 years of age. Journal of Society of Indian Physiotherapists, Advance online publication. https://doi.org/10.4103/jsip.jsip_109_24
- Sommerfeldt, A. (2014). [Thesis on Educational Kinesiology/Brain Gym – definitions and applications].
dostęp: https://minds.wisconsin.edu/bitstream/handle/1793/95726/2014sommerfeldta.pdf - Tai, P. L. A., & Lau, K. W. W. (2021). Revisit the effectiveness of educational kinesiology on stress and anxiety amelioration in kindergarteners with special needs: A nonrandomized trial. Research Square preprint. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-407301/v1
- Watson, A., & Kelso, G. L. (2014). The effect of Brain Gym® on academic engagement for children with developmental disabilities. International Journal of Special Education, 29(2), 1–18.
dostęp: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1029010.pdf