- Zaliczamy do nich witaminę D, żelazo oraz kwasy tłuszczowe omega-3.
- O ile żelazo oraz omega-3 dziecku karmionemu piersią są dostarczane wraz z mlekiem matki, tak witaminę D bezwzględnie należy suplementować u wszystkich niemowląt.
Witamina D w diecie niemowlęcia
Witamina D odgrywa kluczową rolę w metabolizmie wapnia i fosforu i z tego powodu jest niezbędna do prawidłowego rozwoju kości i zębów najmłodszych. Niedobory w wieku dziecięcym mogą skutkować krzywicą, która objawia się deformacją kośćca i nieprawidłową ich mineralizacją, ale też zaburzeniami w rozwoju psychoruchowym. Według Komitetu ds. Żywienia ESPGHAN niedobór witaminy D dotyczy wielu dzieci z populacji europejskiej.
Najlepszym źródłem witaminy D są ryby i produkty spożywcze wzbogacone w ten składnik (np. napoje roślinne). Mniejsze jej ilości znajdują się w żółtku jaj, serze żółtym, mleku i niektórych grzybach. Jednak dieta, w której występują źródła witaminy D, zaspokaja zapotrzebowanie jedynie w około 20%, dlatego zalecana jest jej suplementacja. Witaminę D należy podawać wszystkim niemowlętom, mimo karmienia piersią oraz dostarczania jej źródeł z żywności.
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi polskimi, w których uwzględniono potencjalne dodatkowe ogólnoustrojowe korzyści wynikające z działania witaminy D (np. ochronny efekt w chorobach układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy, zaburzeniach metabolicznych, chorobach autoimmunizacyjnych), suplementację witaminy D należy rozpocząć już w pierwszych dniach życia, niezależnie od sposobu karmienia dziecka (karmione piersią i/lub mlekiem modyfikowanym) w dawce:
- 400 IU/dzień w pierwszych 6 miesiącach życia,
- 400-600 IU/dzień między 6. a 12. miesiącem życia.
Zaleca się wybierać preparaty oznaczone jako leki, a nie jako suplementy diety. Leki mają przebadany skład, dzięki czemu mamy pewność jaką ilość witaminy D podajemy dziecku.
Żelazo w diecie niemowlaka
Żelazo odpowiada za transport tlenu do komórek i tkanek organizmu, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz mielinizację komórek nerwowych, przez co wspomaga prawidłowy rozwój poznawczy u dzieci. W populacjach, w których niedokrwistość z niedoboru żelaza występuje rzadko (w tym w Polsce), zdrowe, urodzone o czasie niemowlęta nie wymagają powszechnej suplementacji żelaza. Niemowlęta karmione sztucznie otrzymują mleko modyfikowane początkowe wzbogacane w żelazo (4 – 8 mg/l), gdyż wszystkie preparaty dostępne w krajach Unii Europejskiej muszą spełniać takie wymaganie. Począwszy od 6. miesiąca życia wszystkie niemowlęta powinny otrzymywać pokarmy uzupełniające zawierające żelazo, w tym mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz produkty wzbogacane w żelazo. Zapasy żelaza zgromadzone w wieku płodowym przez dzieci urodzone o czasie wyczerpują się po około pół roku życia dziecka.
U niektórych niemowląt (np. z dużym zapotrzebowaniem na żelazo, z niedoborami żelaza uwidocznionymi w morfologii krwi) korzystne może być wcześniejsze wprowadzenie pokarmów uzupełniających, jednak nie wcześniej niż przed 17. tygodniem życia. Szczególnie w przypadku niedoborów i anemii ważne jest, żeby produktów bogatych w żelazo nie łączyć z mlekiem krowim i nabiałem. Obecny w nich wapń będzie ograniczać wchłanianie żelaza. Również nadmiar błonnika oraz niska podaż witaminy C w diecie dziecka będą wpływały na gorszą przyswajalność żelaza.
Kwasy tłuszczowe omega-3 w diecie niemowlaka
Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA) to niezwykle ważny składnik, niezbędny do prawidłowego rozwoju organizmu dziecka, w tym wzroku, mózgu i budowania odporności. Wspierają właściwe funkcjonowanie ludzkiego organizmu i zmniejszają ryzyko wielu chorób, np. układu sercowo-naczyniowego, atopowego zapalenia skóry, a także działają korzystnie u dzieci z ADHD i w spektrum autyzmu. Kwasy tłuszczowe omega-3 wpływają również korzystnie na organizację i dojrzałość snu niemowląt, co oznacza mniej aktywnego snu i mniej wybudzeń, a u dzieci z zaburzeniami snu mniejsze ich nasilenie.
Jednocześnie bardzo często omega-3 jest składnikiem, którego brakuje w diecie dzieci. Niemowlęta karmione piersią otrzymują kwasy omega-3 wraz z mlekiem matki i nie potrzebują ich dodatkowej suplementacji. Aby zapewnić właściwe stężenie kwasu dokozaheksaenowego (DHA) w mleku (minimalna podaż 100 mg/dzień dla niemowląt i dzieci do 2. roku życia), matka karmiąca powinna przyjmować (oprócz jedzenia 2 porcji ryb tygodniowo) 200 mg DHA dziennie, a w przypadku małego spożycia ryb nawet 400 – 600 mg DHA dziennie.
Obowiązująca obecnie zawartość DHA w mieszankach dla niemowląt (ok. 20 – 50 mg/100 kcal) pokrywa zapotrzebowanie na ten składnik w przypadku karmienia sztucznego. U dzieci powyżej 6. miesiąca życia głównym źródłem DHA są produkty uzupełniające – tłuste ryby morskie, siemię lniane, nasiona chia, orzechy włoskie, olej lniany i olej rzepakowy. Do tłustych ryb morskich, które można zaproponować niemowlęciu należy łosoś norweski hodowlany, pstrąg hodowlany, flądra, dorsz, makrela atlantycka i morszczuk. Ryby należy podawać w małych porcjach, 1 – 2 razy w tygodniu, obserwując reakcję organizmu dziecka. Suplementacja DHA może być korzystna, gdy spożycie DHA z dietą jest niewystarczające (<100 mg/dzień).
Podsumowanie
Chociaż witamin, składników mineralnych i odżywczych mających duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka można byłoby wymienić więcej, to właśnie witamina D, żelazo i kwasy omega-3 z przytoczonych wyżej względów zajmują pierwsze trzy miejsca jeśli chodzi o ich ważność w diecie niemowlęcia. Należy znać ich źródła w żywności, ale także wiedzieć kiedy zgłosić się do specjalisty i włączyć suplementację aby nie doprowadzić do ewentualnych niedoborów pokarmowych.
Nawilża śluzówkę nosową.
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Krople enzymatyczne z laktazą kwaśną i neutralną.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Bibliografia:
Szajewska, H., Socha, P., Horvath, A., Rybak, A., Zalewski, B. M., Nehring-Gugulska, M., … & Jackowska, T. (2021). Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Pediatria, 11, 321-338.
Rusińska, A., Płudowski, P., Walczak, M., Borszewska-Kornacka, M. K., Bossowski, A., Chlebna-Sokół, D., … & Zygmunt, A. (2018). Vitamin D supplementation guidelines for general population and groups at risk of vitamin D deficiency in Poland—recommendations of the polish society of pediatric endocrinology and diabetes and the expert panel with participation of national specialist consultants and representatives of scientific societies—2018 update. Frontiers in endocrinology, 9, 246.
Domellöf, M., Braegger, C., Campoy, C., Colomb, V., Decsi, T., Fewtrell, M., … & van Goudoever, J. (2014). Iron requirements of infants and toddlers. Journal of pediatric gastroenterology and nutrition, 58(1), 119-129.
Newberry, S. J., Chung, M., Booth, M., Maglione, M. A., Tang, A. M., O’Hanlon, C. E., … & Shekelle, P. G. (2016). Omega-3 fatty acids and maternal and child health: an updated systematic review. Evidence report/technology assessment, (224), 1-826.
Dai, Y., & Liu, J. (2021). Omega-3 long-chain polyunsaturated fatty acid and sleep: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and longitudinal studies. Nutrition reviews, 79(8), 847-868.