Dlaczego witamina D3 jest ważna w ciąży?
Wiadomo powszechnie, że niedobór witaminy D u matki w czasie ciąży niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Może on nasilać ryzyko wystąpienia nadciśnieniowych stanów ciążowych i cukrzycy ciążowej. Wiadomo, że niedobór witaminy D u matki w czasie ciąży odgrywa rolę również w depresji poporodowej, niskiej masie urodzeniowej dziecka, chorobach przyzębia, a także wpływa na rozwój układu oddechowego i ośrodkowego układu nerwowego płodu. Wyższe stężenia witaminy D w czasie ciąży związane są także z mniejszym ryzykiem cięcia cesarskiego oraz porodu przedwczesnego.
Normy witaminy D3 w ciąży – jakie poziomy są odpowiednie?
Wiadomo, iż prawidłowy poziom witaminy D3 (oznaczany jako 25(OH)D w surowicy) jest bardzo ważny dla zdrowia kobiety ciężarnej i rozwijającego się dziecka. W ciąży normy te mogą różnić się w zależności od zaleceń medycznych w danym kraju lub regionie, ale ogólnie przyjęte wartości przedstawiają się następująco:
● Niedobór: poniżej 20 ng/ml (50 nmol/l). Taki poziom może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak osłabienie kości, zmniejszona odporność, a w ciąży – potencjalne powikłania dla matki i płodu.
● Suboptymalny poziom: 21–29 ng/ml (51–74 nmol/l). Wskazuje na niewystarczającą ilość witaminy D, która może wymagać suplementacji.
● Prawidłowy poziom (stężenie optymalne): 30–50 ng/ml (75–125 nmol/l). Jest to zakres, który pozwala na prawidłowe funkcjonowanie organizmu i wspiera zdrowie kości, mięśni oraz układu odpornościowego.
● Stężenie wysokie: 51-100 ng/ml (126-250 nmol/l)
● Ryzyko toksyczności: powyżej 100 ng/ml (250 nmol/l). Tak wysoki poziom może prowadzić do hiperkalcemii i związanych z nią powikłań, takich jak uszkodzenie nerek czy zwapnienie tkanek.
Jakie jest zapotrzebowanie na witaminę D3 w ciąży?
Zgodnie z „Normami żywienia dla populacji Polski” pod redakcją prof. Mirosława Jarosza, zalecane dzienne spożycie witaminy D3 dla kobiet w ciąży wynosi 15 µg (600 IU). Co istotne, zapotrzebowanie to jest takie samo jak u kobiet przed ciążą oraz dla kobiet karmiących.
Dawkowanie witaminy D3 w ciąży – jak dopasować suplementację?
Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) w swoich rekomendacjach dotyczących suplementacji u kobiet ciężarnych z 2020 roku zaleca suplementację dla wszystkich kobiet. Dla kobiet o prawidłowym wskaźniku masy ciała (BMI) zaleca suplementację witaminy D w dawce 1500–2000 IU (37,5–50 µg) na dobę przez cały okres ciąży i laktacji. Dla kobiet z otyłością (BMI > 30 kg/m²) zalecane jest rozważenie wyższych dawek witaminy D, nawet do 4000 IU (100 µg) na dobę, ze względu na zwiększone ryzyko niedoboru tej witaminy w tej grupie. Jednak za najlepsze postępowanie uważa się oznaczenie stężenia 25(OH)D w surowicy krwi i dostosowanie dawki suplementacji tej witaminy do indywidualnych potrzeb każdej ciężarnej pacjentki.
Objawy niedoboru witaminy D3 w ciąży
Niedobór witaminy D3 w ciąży może nie tylko wpływać negatywnie na zdrowie przyszłej mamy, ale także zwiększać ryzyko powikłań dla rozwijającego się płodu. Do najczęstszych objawów niedoboru należą przewlekłe osłabienie i zmęczenie. Niedobór witaminy D3 może powodować uczucie przewlekłego zmęczenia i osłabienia mięśniowego, co jest szczególnie uciążliwe w ciąży. Często można zaobserwować także ból w mięśniach i stawach.Witamina D3 również wspiera układ odpornościowy, dlatego jej brak zwiększa podatność na infekcje, co w ciąży może stanowić poważne zagrożenie dla mamy i dziecka.
Niedobór witaminy D3 może prowadzić do obniżonego nastroju, drażliwości, a nawet depresji. Badania wskazują również, że niski poziom witaminy D3 może być związany ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia powikłań, takich jak stan przedrzucawkowy. Niektóre badania sugerują również, że niedobór witaminy D3 może wpływać na metabolizm glukozy, zwiększając ryzyko cukrzycy ciążowej.
Czy nadmiar witaminy D3 w ciąży jest szkodliwy?
Tak, nadmiar witaminy D3 w ciąży (ale również poza tym okresem) może być szkodliwy zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się dziecka, choć sytuacje takie zdarzają się rzadko i najczęściej wynikają z niekontrolowanej suplementacji bardzo wysokimi dawkami witaminy. Witamina D3 jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach, co oznacza, że jej nadmiar nie jest tak łatwo wydalany z organizmu, a może się w nim kumulować, prowadząc do hiperwitaminozy D.
Nadmiar witaminy D3 w ciąży może prowadzić do hiperkalcemii, czyli nadmiaru wapnia we krwi, objawiające się nudnościami, wymiotami, osłabieniem, zaburzeniami rytmu serca oraz utratą apetytu. Może również powodować zwapnienia tkanek i narządów, takich jak nerki czy naczynia krwionośne, co zwiększa ryzyko kamicy nerkowej i uszkodzenia układu moczowego. Dla rozwijającego się płodu nadmiar witaminy D3 jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ może zakłócić mineralizację kości i wpłynąć negatywnie na rozwój. Warto również pamiętać o objawach ogólnych, takich jak drażliwość czy zaparcia, które mogą towarzyszyć hiperwitaminozie D. Bezpieczne stosowanie suplementacji wymaga regularnego monitorowania poziomu witaminy D3 we krwi i konsultacji z lekarzem, aby uniknąć potencjalnych powikłań.
Naturalne źródła witaminy D3 dla kobiet w ciąży
Odpowiednią podaż witaminy D w miesiącach letnich często pokrywa ekspozycja na słońce skóry twarzy, szyi, rąk i ramion (najlepiej przez około pół godziny dziennie, bez kremów z filtrem). Jednak w Polsce, w okresie jesienno-zimowym synteza skórna tej witaminy prawie w ogóle nie zachodzi, dlatego suplementacja jest konieczna, a często jest zalecana i bezpieczna nawet przez cały rok.
Do naturalnych źródeł tej witaminy oprócz syntezy skórnej zalicza się przede wszystkim tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, makrela, śledź czy sardynki, które są jednym z najbogatszych naturalnych źródeł tej witaminy. Oleje rybie, w tym tran, również dostarczają dużych ilości witaminy D3 i są popularnym rozwiązaniem w suplementacji. W codziennej diecie warto uwzględnić także produkty wzbogacane witaminą D3, takie jak mleko, jogurty, napoje roślinne czy margaryny, a także jajka – żółtko jednego jajka zawiera około 20–30 IU witaminy D3. Wątróbka i podroby również są dobrym źródłem tej witaminy, jednak ich spożycie w ciąży powinno być umiarkowane z uwagi na zawartość witaminy A (nadmiar ma działanie teratogenne). Również grzyby suszone na słońcu, takie jak boczniaki czy pieczarki, zawierają głównie witaminę D2, ale mogą wspierać ogólną podaż witaminy D w organizmie.
Bibliografia:
- Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników. (2020). Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych.
- Kermanshahi, S. i wsp. (2013). The effect of vitamin D on immune response during pregnancy. International Journal of Endocrinology, 2013, 543132.
- Williams, L. A., et al. (2015). Vitamin D supplementation and mood in pregnancy: A randomized controlled trial. Journal of Clinical Psychopharmacology, 35(4), 400-406.
- Zhang, X., i wsp. ((2015). Vitamin D and pregnancy-related hypertensive disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Hypertension, 33(10), 2000-2008.
- Jeng, L., i wsp. (. (2015). Vitamin D deficiency and the risk of gestational diabetes mellitus: A systematic review and meta-analysis. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 213(5), 508-513.
- Karacan Küçükali G,i wsp. (2021) Perinatal outcomes of high-dose vitamin D administration in the last trimester. Turk J Obstet Gynecol. Jun 2;18(2):159-162.
- Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warszawa: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.