Suplementacja w ciąży – najnowsze rekomendacje PTGiP
PTGiP, czyli Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników w 2020 r., na podstawie dostępnych artykułów naukowych i rekomendacji innych towarzystw zrzeszających lekarzy ginekologów, opracowało rekomendacje mówiące o tym, jak powinna wyglądać suplementacji w ciąży u kobiet mieszkających w Polsce.
W rekomendacji zebrano informacje na temat żelaza, jodu, kwasu foliowego, witaminy D oraz DHA, czyli kwasu dokozaheksaenowego. Są to najpolularniejsze suplementy w ciąży.
Rekomendacje to ogólne zalecenia, do których powinni stosować się lekarze, z uwzględnieniem szczególnych przypadków, w których suplementacja w ciąży będzie rozpatrywana indywidualnie.
Żelazo
Anemia z powodu niedoboru żelaza w ciąży jest uznawana za najczęściej występującą na świecie, dotyka nawet 40% kobiet ciężarnych. PTGiP uznaje suplementację preparatami żelaza za zasadną jedynie w przypadku stwierdzenia jego niedoboru. Norma hemoglobiny, której żelazo jest ważnym składnikiem, nie powinna w ciąży spadać poniżej 11 d/dl. Dopiero wtedy można zalecić zażywanie preparatów żelaza, ściśle kontrolując jego stężenie w organizmie kobiety, aby nie dopuścić do odkładania się jego nadmiaru.
Jod
W ciąży wzrasta zapotrzebowanie na jod. Niedobór jodu w ciąży prowadzi do rozwoju niedoczynności tarczycy u kobiety i płodu, jak również stanowi czynnik ryzyka poronienia czy porodu przedwczesnego. Zgodnie z rekomendacjami, wszystkie kobiety ciężarne, które nie chorują na choroby tarczycy, powinny suplementować jod w dawce 150-200 mcg/dobę. Suplementacja w ciąży u pacjentek leczących się z powodu schorzeń gruczołu tarczowego powinna być dostosowana indywidualnie do ich aktualnego stanu zdrowia.
Witamina D
Witamina D to substancja rozpuszczalna w tłuszczach, która jest dostarczana do organizmu w dwóch formach: D2, czyli jako ergokalcyferol oraz D3, czyli cholekalcyferol. Zapotrzebowanie na nią u zdrowych kobiet ciężarnych, których waga jest w graniach normy, wynosi około 1500-2000 IU na dobę. W przypadku kobiet z nadwagą lekarz może rozważyć zwiększenie dawki witaminy D do 4000 IU na dobę, jednak najlepiej dobierać dawkę do poziomu witaminy D w krwi.
Kwas foliowy
Kwas foliowy to inaczej witamina B9. Jej odpowiedni poziom u kobiet w wieku prokreacyjnym uznaje się za czynnik zmniejszający ryzyko powstawania wad cewy nerwowej u płodu. Zalecenie suplementacji kwasem foliowym w dawce 0,4 mg/dobę dotyczy wszystkich kobiet w wieku rozrodczym. Kobiety ciężarne w I trymestrze ciąży powinny zmienić dawkę kwasu foliowego na 0,4 do 0,8 mg/dobę, a po 12. tygodniu ciąży zmodyfikować od 0,6 do 0,8 mg/dobę. Jeśli kobieta jest w grupie ryzyka, czyli np. urodziła dziecko z wadą cewy nerwowej, na min. 4 tygodnie przed planowanym poczęciem powinna zażywać witaminę B9 w dawce 4 mg/dobę. Dawkę taką może utrzymać do 12 tygodnia ciąży, a później powinna zażywać kwas foliowy w dawce identycznej, jak kobiety w ciąży nie obarczonej ryzykiem.
DHA, czyli kwas dokozaheksaenowy
DHA to lipid, czyli tłuszcz, wchodzący w skład błon biologicznych organizmu. Bardzo ważny w rozwoju mózgu oraz wzroku dziecka. Zaleca się suplementację 200 mg dla wszystkich ciężarnych, a jeśli dieta kobiety spodziewającej się dziecka jest uboga w ryby i owoce morza – lekarz może zalecić zwiększenie dawki kwasu DHA. Gdy ciężarna jest w grupie ryzyka porodu przedwczesnego, powinna w ciąży suplementować nawet 1000 mg na dobę. W badaniach nie stwierdzono, żeby dawki sięgające nawet 2100 mg/dobę mogły zaszkodzić matce i dziecku.
Jakie suplementy w ciąży?
Badania naukowe dowodzą, że nawet 98% kobiet ciężarnych sięga po suplementy w ciąży. Skąd wynika taki wysoki odsetek? Okazuje się, że współcześnie kobiety są świadome tego, że od ich zdrowia, ale również od ich diety i poziomu różnych witamin oraz makro- i mikroelementów w organizmie zależy zdrowie ich dziecka. Żywienie określa się mianem najważniejszego czynnika środowiskowego, warunkującego prawidłowy przebieg ciąży, porodu, połogu oraz rozwoju płodu.
W ciąży organizm kobiety działa w innym trybie, skupia się na zapewnieniu jak najlepszych warunków dla dziecka, a zapotrzebowanie na składniki odżywcze znacząco wzrasta. Suplementacja w ciąży powinna być konsultowana z lekarzem prowadzącym ciążę, gdyż stosowanie kilku preparatów witaminowych może doprowadzić do nadmiaru pewnych pierwiastków czy witamin w organizmie. Zarówno niedobór, jak i nadmiar składników odżywczych może stać się niebezpieczny dla zdrowia, dlatego do sprawy suplementacji w ciąży należy podejść z rozwagą i umiarem. Głównym źródłem witamin oraz mikro- i makroelementów powinna być zbilansowana dieta. Suplementy w ciąży są niezwykle ważne, ale mimo wszystko powinny być traktowane dodatkowo. Powinny być przyjmowane pod ścisłą kontrolą lekarską i nie powinny zastępować właściwie zbilansowanej diety.
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Dlaczego należy suplementować kwas foliowy w ciąży?
Kwas foliowy, czyli witamina B9 jest istotnym czynnikiem, wpływającym na rozwój płodu oraz terminowy poród. Odkryto zależność pomiędzy suplementacją kwasu foliowego w okresie rozrodczym a pojawianiem się wad cewy nerwowej u płodów. Niedobór kwasu foliowego może dodatkowo spowodować zaburzenia wzrastania płodu czy niską masę urodzeniową, ale również wpłynąć na przedwczesny poród czy nawet poronienie, dlatego tak ważne są suplementy w ciąży zawierające kwas foliowy.
Suplementacja w ciąży kwasem foliowym jest ważna by zapewnić możliwość prawidłowego rozwoju dziecka, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy następuje tworzenie organów i całych układów wewnętrznych płodu.
Wszystkie kobiety powinny zażywać profilaktycznie kwas foliowy. Szczególnie:
- ciężarne w ciążach wielopłodowych,
- nieletnie,
- cierpiące na niepowściągliwe wymioty,
- przewlekle chore,
- z niedowagą,
- uzależnione od papierosów, alkoholu, leków lub środków odurzających.
Dlaczego warto suplementować witaminę D w ciąży?
Witamina D dostarczana jest do organizmu z pokarmem roślinnym i drożdżami, w postaci witaminy D2, czyli ergokalcyferolu, lub syntezowana przez skórę i spożywana razem z pokarmem zwierzęcym, jako witamina D3, czyli cholekalcyferol.
Odpowiedni poziom witaminy D warunkuje prawidłową gospodarkę wapniowo-fosforanową, a jej niedobór może odpowiadać za pojawienie się krzywicy, zaburzeń rozwoju kości czy choroby metaboliczne. Warto jednak wiedzieć, że jej zbyt wysoki poziom jest toksyczny i może powodować powstawanie wad rozwojowych u płodu. Dlatego jej suplementacja w ciąży powinna być dostosowana do stanu zdrowia kobiety.
Suplementacja jodu w ciąży – dlaczego warto?
Jod to bardzo ważny pierwiastek, wpływający na pracę tarczycy zarówno kobiety ciężarnej, jak i płodu. Płód do połowy ciąży nie produkuje własnych hormonów tarczycowych, a gonadotropina kosmówkowa, jest bardzo podobna do TSH i łączy się z jego receptorami na gruczole tarczowym. To dodatkowo wpływa na wzrost poziomu hormonów tarczycy, do czego potrzebny jest jod.
Uznaje się, że suplementacja w ciąży jodem jest szczególnie potrzebna kobietom mieszkającym na obszarach górskich, daleko od morza oraz tym, których dieta jest uboga w ryby, będące naturalnym źródłem jodu. Jeśli ciężarna jest w grupie ryzyka poronienia, porodu przedwczesnego czy pojawienia się wad wrodzonych u płodu, lekarz powinien rozważyć zaproponowanie suplementacji jodem na podstawie wyników badań pacjentki.
Suplementacja witaminy B12 w ciąży – dlaczego warto?
Witamina B12, czyli kobalamina, to witamina występująca w jajach, mleku, serach czy drobiu. Zwykle jest dostarczana do organizmu w wystarczających ilościach, jeśli kobieta odżywia się racjonalnie. Suplementy w ciąży, zawierające witaminę B12 warto stosować wówczas, gdy ciężarna jest na diecie wegetariańskiej czy wegańskiej.
Objawy niedoboru witaminy B12 często są mylone z anemią wynikającą z niedoboru żelaza. Zbyt niski poziom kobalaminy może skutkować w ciąży nie tylko problemami z układem nerwowym (drżenia kończyn, drętwienia, zaburzenia pamięci), ale również poronieniem czy porodem przedwczesnym.
Suplementacja DHA w ciąży – dlaczego warto?
DHA to główny budulec tłuszczowy błon otaczających komórki w ciele człowieka. Stanowi dodatkowo jeden z ważniejszych lipidów, składających się na tkankę mózgową, gdyż 60% mózgu stanowią tłuszcze. Badania naukowe dowodzą, że kwas dokozaheksaenowy istotnie wpływa na przeżywalność neuronów, czyli komórek układu nerwowego i ich plastyczność. Stąd wynika, że niedobór kwasu DHA w ciąży może skutkować obniżeniem zdolności poznawczych u dziecka. W okresie dorosłości i starości niski poziom DHA wpływa na pojawienie się chorób psychicznych lub neurodegeneracyjnych.
Rozwijający się płód korzysta z kwasu dokozaheksaenowego, jaki jest zgromadzony w organizmie ciężarnej. Od jego ilości zależy prawidłowy rozwój mózgu oraz zmysłu wzroku płodu. Odpowiednio wysokie stężenie DHA w ciąży zmniejsza ryzyko pojawienia się u dziecka zaburzeń w rozwoju psychomotorycznym, a u matki – zmniejsza ryzyko depresji. To oznacza, że DHA w ciąży warunkuje zdrowie dziecka nie tylko w okresie noworodkowym, niemowlęcym czy dziecięcym, ale również w dorosłości.
Suplementacja żelaza w ciąży – dlaczego warto?
Ciąża to czas zmian w układzie krwionośnym. Następuje zwiększenie ilości krwi, jednak hemoglobina, czyli kluczowy jej składnik, nie jest produkowana przez organizm tak szybko. Pojawia się fizjologiczna niedokrwistość, którą często potęguje niedobór żelaza w organizmie ciężarnej.
W I trymestrze ciąży zapotrzebowanie na żelazo wzrasta o 1 mg, ale w III trymestrze już o 7,5 mg/dobę. Jednak niekontrolowana suplementacja może być szkodliwa dla kobiety i rozwijającego się w jej macicy płodu. Nadmiar żelaza w ustroju predysponuje do zwiększonego ryzyka stanu przedrzucawkowego oraz występowania insulinooporności.
Suplementacja w ciąży żelaza powinna być zalecona przez lekarza w momencie wystąpienia nieprawidłowości w wynikach badań krwi ciężarnej: morfologii oraz poziomu ferrytyny.
Suplementacja magnezu w ciąży – dlaczego warto?
Magnez to pierwiastek odpowiadający w dużej mierze za skurcz w mięśniach prążkowanych oraz mięśniach gładkich. Uczestniczy również w przemianach energetycznych w komórkach, aktywuje ich układy enzymatyczne. Pełni funkcję w procesach krwiotwórczych oraz krzepnięciu krwi. W ciąży odpowiada za rozwój kości, a jego niedobór może nie tylko wywołać poród przedwczesny, ale również sprzyjać powstawaniu rzucawki. Magnez przyjmowany jako suplementy w ciąży powinien zostać przepisany przez lekarza zgodnie z zapotrzebowaniem ciężarnej.
Suplementacja wapnia w ciąży – dlaczego warto?
Wapń to główny budulec kości, konieczny do prawidłowego rozwoju szkieletu u płodu. Zapotrzebowanie na wapń zwiększa się w okresie ciąży z około 800 mg/ dobę do 1200 mg. Zazwyczaj dieta w dużym stopniu jest w stanie zapewnić odpowiednią ilość wapnia kobiecie, jednak czasami konieczna jest suplementacja. Kiedy? W przypadku:
- ciąży wielopłodowej,
- wysokiego ryzyka nadciśnienia indukowanego ciążą,
- cukrzycy u ciężarnej,
- chorób nerek,
- nietolerancji laktozy i ograniczeniu nabiału w diecie.
W przypadku matek karmiących suplementację należy rozważyć także po porodzie. Niski poziom wapnia w organizmie ciężarnej może skutkować występowaniem osteoporozy w przyszłości.
Jeśli kobieta uważa, że jest w stanie zapewnić sobie odpowiednią ilość wapnia z diety, co oczywiście jest możliwe, powinna uważać, z czym je przetwory mleczne, tj. mleko, sery, jogurty. Zaburzenia wchłaniania wapnia występują przy łączeniu posiłków z produktami takimi, jak rabarbar czy szpinak. W przypadku leków mniejsze wchłanianie wapnia z pożywienia zauważa się w przypadku zażywania kortykosteroidów.
Bibliografia:
1. Zimmer M. i in.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2020, 5(4), 170-181.
2. https://www.forumginekologii.pl/article/suplementacja-kobiet-w-ciazy-2020, dostęp z dnia 20.03.2024 r.,
3. Raczyński P., Kubik P., Niemiec T.: Zalecenia dotyczące suplementacji diety u kobiet podczas planowania ciąży, w ciąży i w czasie karmienia piersią. Ginekologia Praktyczna, 2006, 4.
4. Makowska-Donajska M., Hirnle L.: Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017, 2(4), 166-172.