Czym jest wysiłkowe nietrzymanie moczu?
Wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM) często pojawia się podczas większego wysiłku fizycznego, takiego jak bieganie, podnoszenie ciężarów czy skakanie. Gdy mięśnie dna miednicy, odpowiedzialne za podtrzymywanie pęcherza i zaciskanie cewki moczowej są osłabione, mogą nie być w stanie utrzymać moczu, co prowadzi do jego mimowolnego wycieku.
Warto wspomnieć, że problem dotyczy nie tylko kobiet, choć to one są grupą najbardziej narażoną na wysiłkowe nietrzymanie moczu. U mężczyzn problem może pojawiać się np. po operacjach prostaty, choć jest to znacznie rzadsze.
Przyczyny osłabienia mięśni dna miednicy
Mięśnie dna miednicy odgrywają kluczową rolę w kontrolowaniu wydalania moczu. Kiedy są silne i sprawne, pomagają utrzymać pęcherz w odpowiednim położeniu, a także odpowiadają za prawidłową pracę cewki moczowej, zapobiegając tym samym niekontrolowanemu wyciekowi moczu. Jednak wiele czynników może prowadzić do ich osłabienia, co sprzyja wysiłkowemu nietrzymaniu moczu. Najczęstsze przyczyny to:
- ciąża i poród – w czasie ciąży rosnąca macica naciska na mięśnie miednicy, a poród naturalny, zwłaszcza jeśli był trudny, może prowadzić do ich uszkodzenia;
- menopauza – zmiany hormonalne (szczególnie spadek poziomu estrogenów), które mają wpływ na elastyczność tkanek, również mogą przyczyniać się do osłabienia mięśni dna miednicy;
- otyłość – nadmierna masa ciała zwiększa nacisk na pęcherz i mięśnie miednicy, co prowadzi do ich osłabienia. U osób otyłych ryzyko wysiłkowego nietrzymania moczu jest więc wyższe;
- chirurgiczne zabiegi ginekologiczne – operacje w okolicach miednicy takie jak histerektomia, mogą uszkodzić struktury odpowiedzialne za kontrolowanie pęcherza;
- aktywność fizyczna – paradoksalnie niektóre formy intensywnej aktywności fizycznej (np. bieganie, treningi siłowe), mogą zwiększać ryzyko osłabienia mięśni dna miednicy.
Inne przyczyny wysiłkowego nietrzymania moczu
Osłabione mięśnie dna miednicy to niejedyna przyczyna wysiłkowego nietrzymania moczu. WNM może wynikać z szeregu innych dolegliwości i okoliczności, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na prawidłową funkcję pęcherza moczowego i cewki moczowej.
Zaburzenia neurologiczne
Problemy z układem nerwowym mogą wpływać na funkcjonowanie pęcherza. W prawidłowych warunkach mózg wysyła sygnały do pęcherza kiedy jest on pełny oraz do mięśni zwieraczy, aby się rozluźniły i umożliwiły oddanie moczu. Jeśli jednak dochodzi do uszkodzenia nerwów (np. w wyniku urazu rdzenia kręgowego, stwardnienia rozsianego lub choroby Parkinsona), komunikacja między pęcherzem a mózgiem może zostać zakłócona. Skutkuje to problemami z kontrolą nad oddawaniem moczu.
Zaburzenia hormonalne
Równowaga hormonalna odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu całego organizmu, a zaburzenia w produkcji hormonów mogą wpływać na stan pęcherza moczowego i cewki moczowej. Do dużych zmian hormonalnych dochodzi m.in. w okresie menopauzy. Spadek poziomu estrogenów, które wspierają elastyczność tkanek i błon śluzowych, prowadzi do osłabienia struktur mięśniowych miednicy oraz ścianek pęcherza. Efektem tego może być nie tylko osłabienie mięśni dna miednicy, ale również utrudnione zamykanie cewki moczowej, co sprzyja wysiłkowemu nietrzymaniu moczu.
Przeciążenie układu moczowego
Nadmierne obciążenia, jakim poddawane są narządy w obrębie jamy brzusznej i miednicy, mogą również prowadzić do wysiłkowego nietrzymania moczu. Jednym z takich czynników jest otyłość. Nadmierna masa ciała wywiera stały nacisk na pęcherz moczowy i inne narządy w dolnej części ciała, co z czasem prowadzi do osłabienia ich funkcji.
Problemem mogą być też przewlekłe zaparcia, które wymuszają silne parcie na toalecie. Wzrost ciśnienia w jamie brzusznej podczas wypróżnień może osłabiać struktury wspierające pęcherz i cewkę moczową.
Zwiększona aktywność pęcherza
Czasami problemem nie jest osłabienie mięśni czy operacje, ale nadaktywność pęcherza moczowego, która może współwystępować z wysiłkowym nietrzymaniem moczu. Nadreaktywny pęcherz charakteryzuje się nagłymi, trudnymi do kontrolowania skurczami, które prowadzą do uczucia nagłego parcia na mocz, nawet gdy pęcherz nie jest pełny. W połączeniu z wysiłkowym nietrzymaniem moczu problem ten może powodować zarówno wyciek moczu podczas wysiłku, jak i nagłe, niekontrolowane oddawanie moczu w spoczynku.
Przewlekłe choroby układu oddechowego
Przewlekły kaszel związany z chorobami płuc, takimi jak astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy przewlekłe zapalenie oskrzeli, również może prowadzić do wysiłkowego nietrzymania moczu. Każdy napad kaszlu zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej, co wywiera nacisk na pęcherz. Przy częstych napadach kaszlu może dojść do osłabienia mięśni wspierających pęcherz, co zwiększa ryzyko wystąpienia WNM.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Objawy i skala problemu
Osoby cierpiące na wysiłkowe nietrzymanie moczu mogą doświadczać różnego stopnia nasilenia objawów. U niektórych wyciek moczu jest minimalny i występuje jedynie przy bardzo intensywnych aktywnościach fizycznych, u innych dochodzi do wycieku dużej ilości moczu nawet podczas wykonywania codziennych czynności, takich jak wchodzenie po schodach czy śmianie się.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu nie stanowi zagrożenia dla życia, jednak znacząco wpływa na jego komfort, i to niezależnie od stopnia nasilenia. Sprawia, że kobiety nie tylko rezygnują z aktywności fizycznej, ale też wycofują się z życia społecznego. Ponadto nietrzymanie moczu wiąże się z różnymi następstwami w sferze życia intymnego, ponieważ u około 25% pacjentek w trakcie współżycia pojawia się bezwiedna utrata moczu. Wszystko to może doprowadzić do obniżenia nastroju, objawów lękowych, a nawet obniżenia samooceny i depresji.
Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu
Dobra wiadomość jest taka, że wysiłkowe nietrzymanie moczu można skutecznie leczyć lub przynajmniej złagodzić jego objawy. Mitem jest, że z tym problemem trzeba po prostu się pogodzić. Istnieje wiele różnych metod, które mogą pomóc, a ich wybór zależy od stopnia nasilenia problemu oraz indywidualnych potrzeb pacjenta.
Podstawą leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu powinno być wyeliminowanie jego przyczyny. W zależności od tego, co doprowadziło do pojawienia się problemu, leczenie może obejmować różne strategie – od wzmacniania mięśni dna miednicy, po bardziej zaawansowane interwencje medyczne. Najczęściej stosowane metody leczenia zostały opisane poniżej.
Ćwiczenia mięśni dna miednicy
Najbardziej znaną i najczęściej zalecaną metodą leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu są ćwiczenia mięśni dna miednicy. Ćwiczenia na nietrzymanie moczu polegają na napinaniu i rozluźnianiu mięśni w kontrolowany sposób. Jeśli przyczyną WNM są właśnie osłabione mięśnie dna miednicy, na przykład po ciąży, to pozytywne efekty można zaobserwować dość szybko.
Trzeba jednak pamiętać, że czasami przyczyną problemu są nadmiernie napięte mięśnie. W takim przypadku oprócz wzmacniania należy też popracować nad ich rozluźnianiem. Skąd możesz wiedzieć, czy Twoje mięśnie dna miednicy są nadmiernie napięte? Pomocna będzie wizyta u fizjoterapeuty uroginekologicznego.
Fizjoterapia uroginekologiczna
Fizjoterapia uroginekologiczna to specjalistyczna dziedzina fizjoterapii, która zajmuje się leczeniem problemów w obrębie miednicy i układu moczowo-płciowego, w tym problemów z nietrzymaniem moczu. W ramach terapii pacjentki uczą się, jak prawidłowo aktywować, wzmacniać oraz rozluźniać mięśnie dna miednicy, korzystać z toalety, ćwiczyć, a nawet podnosić ciężkie przedmioty – wszystko to ma wpływ na kondycję mięśni dna miednicy. Często terapia obejmuje także inne techniki (np. biofeedback, czyli informacje zwrotne na temat prawidłowego skurczu mięśni dna miednicy), które pomagają pacjentkom lepiej kontrolować swoje mięśnie.
Zmiana stylu życia
Zmiany w codziennych nawykach również mają znaczenie. I to bardzo duże! Niektóre z nich mogą znacznie wpłynąć na złagodzenie objawów wysiłkowego nietrzymania moczu. Do najważniejszych zmian należą:
- redukcja masy ciała – otyłość jest jednym z czynników ryzyka nietrzymania moczu. Redukcja nadmiaru kilogramów może znacznie zmniejszyć nacisk na pęcherz oraz mięśnie dna miednicy, a przez to poprawić ich funkcjonowanie;
- unikanie nadmiernego spożycia kofeiny i alkoholu – kofeina i alkohol działają moczopędnie, co może zwiększać częstość oddawania moczu i nasilać problem jego nietrzymania;
- regularne wypróżnianie – zaparcia mogą prowadzić do dodatkowego nacisku na pęcherz, dlatego ważne jest, aby dbać o prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego i regularne wypróżnianie m.in. za pomocą zdrowej diety, prawidłowego nawodnienia i regularnej aktywności fizycznej.
Pessaroterapia
Pessary to niewielkie urządzenia medyczne, które umieszcza się wewnątrz pochwy. Ich zadaniem jest podtrzymywanie narządów miednicy, co m.in. może pomóc zmniejszyć nacisk na pęcherz. Pessary są szczególnie polecane kobietom, u których ćwiczenia mięśni dna miednicy nie przyniosły wystarczających efektów, lub które z różnych powodów nie mogą poddać się innym formom leczenia.
Zabiegi chirurgiczne
W przypadkach, gdy inne metody leczenia nie przynoszą rezultatów, lekarz może zalecić operację. Istnieje kilka różnych technik chirurgicznych stosowanych w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu, w tym tzw. metoda TVT, która polega na umieszczeniu taśmy pod cewką moczową, aby zapobiec wyciekowi moczu podczas wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej.
Zapobieganie wysiłkowemu nietrzymaniu moczu
Jak w przypadku wielu schorzeń, kluczową rolę odgrywa profilaktyka. W końcu lepiej zapobiegać niż leczyć. Jak powinna wyglądać profilaktyka wysiłkowego nietrzymania moczu? Przede wszystkim warto zadbać o zdrowe nawyki, kontrolować masę ciała i regularnie się badać. Warto co jakiś czas udać się na wizytę kontrolną do lekarza i fizjoterapeuty uroginekologicznego. Szczególne znaczenie będzie to miało w okresie ciąży, a także po porodzie, kiedy to mięśnie dna miednicy narażone są na ogromne obciążenia.
Zalecany do leczenia pierwszych objawów dyskomfortu pochwy.
Żel dopochwowy z kwasem hialuronowym wskazany w celu zapobiegania i leczenia suchości pochwy.
Dla zdrowia układu moczowego.
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Do stosowania wspomagającego w leczeniu i profilaktyce infekcji pochwy.
Bibliografia:
Wlaźlak, E., Surkont, G., Stetkiewicz, T., & Suzin, J. (2005). Wpływ wybranych metod nieoperacyjnego leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu (WNM) na jakość życia pacjentek.
Klisowska, I., Dąbek, A., Zborowska, I., Kapkowski, B., & Kowalik, M. (2012). Nietrzymanie moczu–zadanie dla fizjoterapeuty. Część II. Piel Zdr Publ, 2, 145-52.
Lugo T, Leslie SW, Mikes BA, et al. Stress Urinary Incontinence. [Updated 2024 Aug 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539769/