Wizyta u lekarza i podstawowe badania
Gdy para zdecyduje, że chce powiększyć rodzinę i rozpoczyna planowanie ciąży, warto mieć kilka tygodni, aby się do niej jak najlepiej przygotować. Dotyczy to zarówno kobiety, jak i mężczyzny.
Pierwszym krokiem na etapie planowania ciąży jest zazwyczaj wizyta u ginekologa. Lekarz powinien wykonać badanie cytologiczne, badanie wewnętrzne oraz badanie ultrasonograficzne, a także przeprowadzić dokładny wywiad z przyszłą mamą.
W czasie rozmowy z lekarzem warto zaznaczyć, że powodem wizyty jest planowanie ciąży. Specjalista z pewnością zapyta o przeszłość położniczą, czyli o wcześniejsze ciąże, poronienia, żyjące dzieci (ich wagę urodzeniową i stan zdrowia), przebieg poprzednich porodów i powstałe w ich czasie komplikacje. Ważną informacją są również choroby przewlekłe, na które obecnie leczy się kobieta, oraz przebyte operacje. Koniecznie należy wspomnieć o zabiegach przeprowadzonych w jamie brzusznej lub na narządzie rodnym kobiety. Powstałe w czasie zabiegów zrosty czy ogniska endometriozy mogą stać się przeszkodą w czasie planowania ciąży i wydłużyć okres oczekiwania na poczęcie.
Po zebraniu szczegółowego wywiadu lekarz zbada kobietę.
Cytologia polega na pobraniu specjalną szczoteczką komórek z tarczy szyjki macicy. Pozwala to na rozpoznanie komórek nowotworowych, ale również tych świadczących o toczącym się zapaleniu.
W badaniu wewnętrznym lekarz palpacyjnie ocenia struktury narządu rodnego oraz upławy, które mogą być objawem np. o grzybicy pochwy.
W czasie USG specjalista sprawdza prawidłowość macicy i jajników. W badaniu ultrasonograficznym można zauważyć obecność torbieli czy zmian w mięśniu macicznym, które mogą spowodować trudności z poczęciem. Prawidłowa fizjologia wewnętrznych narządów rodnych jest kluczowa w czasie planowania ciąży.
Na wizycie ginekologicznej lekarz ocenia również stan zewnętrznych narządów płciowych, czyli sromu oraz piersi. Na sromie mogą występować zmiany świadczące o chorobach skórnych. W badaniu piersi, palpacyjnym lub z wykorzystaniem ultrasonografu, lekarz ocenia strukturę gruczołu, zwracając szczególną uwagę na obecność guzków czy torbieli. Jeśli wykryje niepokojące zmiany, należy je dokładnie zdiagnozować jeszcze w momencie planowania ciąży.
Warto, aby ginekolog zlecił m.in. morfologię krwi, badanie w kierunku chorób wenerycznych, czy poziom hormonów tarczycy, a także badanie ogólne moczu. Jeśli nie występują przesłanki, że kobieta cierpi na niedobory np. witaminy D, żelaza, witaminy B12, nie musi wykonywać obszernego pakietu badań kontrolnych na pierwszej wizycie u lekarza.
Dentysta to kolejny specjalista, którego powinna odwiedzić kobieta planująca ciążę. Choroby zębów i dziąseł mogą być powodem wysokich wskaźników stanu zapalnego w organizmie. Przyszłe mamy nie zawsze wiedzą, że stany patologiczne w jamie ustnej, powstałe w wyniku zaniedbań higienicznych, mogą przyczynić się do komplikacji na etapie planowania ciąży, w momencie jej rozwoju oraz porodu.
Jak przygotować się do ciąży? Zmiana diety i odpowiednia suplementacja
Zmiana stylu życia to kolejny ważny krok w kwestii zwiększenia swoich szans na ciążę. Jednym z jego elementów, który wpływa na szeroko pojęte zdrowie społeczeństwa, jest dieta. W trakcie starań o dziecko i planowania ciąży warto, aby sposób odżywiania jak najlepiej odpowiadał na potrzeby organizmu. Co to znaczy?
Zbilansowana dieta to jadłospis, który pokrywa zapotrzebowanie energetyczne organizmu, ale również dostarcza mu mikro-, makroelementów, oraz niezbędnych do funkcjonowania witamin. Ułożenie najlepszej diety jest zależne od początkowego stanu zdrowia. Jeśli przyszli rodzice borykają się z nadwagą czy otyłością, dieta powinna mieć ograniczenia w ilości kalorii, aby mogli ustabilizować swoją wagę. Zbyt duża masa ciała może być trudnością w planowaniu zdrowej ciąży.
Wysokie BMI to częsta przeszkoda w drodze do bycia rodzicem. Zmniejszenie masy ciała, mniej tkanki tłuszczowej, to również mniej zaburzeń hormonalnych w organizmie, co sprzyja planowaniu ciąży.
Oprócz odpowiedniej podaży energetycznej posiłki powinny obfitować w warzywa i owoce, aby zapewnić jak największą ilość niezbędnych witamin i pierwiastków. Ewentualne niedobory warto suplementować z zachowaniem odpowiedniej dawki dobowej.
Rezygnacja z żywności przetworzonej typu fast-food, napojów energetycznych i słodzonych napojów gazowanych to kolejny krok do uzyskania pełni zdrowia. Zmniejszenie ilości tłuszczów typu trans, tłuszczów zwierzęcych oraz cukru w diecie pozytywnie wpływa m.in. na układ sercowo-naczyniowy oraz hormonalny, co sprzyja planowaniu ciąży.
Regularność posiłków to kolejna ważna zasada. Jedzenie o stałych porach sprawia, że układ pokarmowy pracuje ciągle, a poziom energii utrzymuje się na stabilnym poziomie w ciągu dnia. Ciało ma zapewnioną odpowiednią ilość kalorii, aby utrzymywać wydolność fizyczną. Jedzenie jednego lub dwóch bardzo obfitych posiłków w ciągu dnia sprawia, że organizm magazynuje energię poprzez odkładanie tkanki tłuszczowej.
W czasie starań o dziecko kobieta powinna suplementować kwas foliowy w dawce 0,4 mg/dobę, a jeśli urodziła dziecko z wadą cewy nerwowej lub jest w grupie ryzyka niedoboru, lekarz może zalecić zwiększenie dawki kwasu foliowego do 4 mg/dobę na min. 4 tygodnie przed planowaną ciążą.
Suplementację witamin i pierwiastków warto opierać o faktyczne zapotrzebowanie organizmu. Często badania krwi wskazują, jakich pierwiastków czy witamin brakuje, aby ciało funkcjonowało prawidłowo. Niski poziom hemoglobiny, poniżej 11 g/dl pozwala przypuszczać anemię z niedoboru żelaza. Nieprawidłowy wskaźnik MCV w morfologii może sugerować niedokrwistość megaloblastyczną z niedoboru kwasu foliowego. Stężenie hormonów tarczycy, wykraczające poza normy ustalone dla określonej grupy ludzi, czasem wymaga suplementacji jodem. Dodatkowo objawy niedoborów, jak np. zmęczenie, bladość skóry, drętwienie kończyn, uczucie osłabienia, powinny stanowić dla lekarza podstawę pogłębionej diagnostyki. Gdy kobieta planuje ciążę, wyrównanie niedoborów to jeden z ważniejszych kroków do bycia zdrowym rodzicem.
To lek bez recepty wskazany w odzwyczajaniu się od palenia tytoniu i zmniejszeniu głodu nikotynowego u osób, które chcą przestać palić. Celem stosowania leku DENICIT jest trwałe zaprzestanie używania produktów zawierających nikotynę. Zawiera cytyzynę, która zwiększa ok. 3-krotnie szansę na rzucenie palenia¹.
¹Hajek P et al.: Efficay of cytisine in helping smokers quit;systematic review and meta-analysis. Thorax, 2013
Popraw swój styl życia i rzuć nałogi
Kolejnymi elementami stylu życia, pozytywnie wpływającymi na planowanie ciąży, są: rezygnacja z nałogów, aktywność fizyczna i codzienna rutyna.
Papierosy, alkohol i narkotyki stanowią bardzo dużą przeszkodę w zajściu w ciążę, gdyż znacząco zmniejszają płodność. Negatywnie wpływają także na możliwość donoszenia ciąży i szczęśliwego jej zakończenia. U kobiet uzależnionych od używek występują często zaburzenia hormonalne, zaburzenia owulacji, cykle bezowulacyjne, niska jakość komórek jajowych, nieregularne cykle miesięczne. To powoduje, że trudno wybrać dzień owulacji, szanse na zapłodnienie są o wiele mniejsze niż u kobiet bez nałogów, a planowanie ciąży i oczekiwanie na poczęcie znacznie się wydłuża.
Aktywność fizyczna, wspierająca w walce z używkami, stanowi bardzo ważny czynnik zwiększający płodność. Wzmacnia wydolność organizmu, pomaga w zrzuceniu zbędnych kilogramów, zmienia tkankę tłuszczową w tkankę mięśniową. Pozytywnie oddziałuje na procesy hormonalne w organizmie, więc warto o to zadbać, kiedy planuje się ciążę.
Aktywność nie musi oznaczać od razu ciężkich treningów. Ważna jest regularność i systematyczność. Na początek mogą to być spacery, z każdym dniem coraz dłuższe, aby w końcu zmieniły się w powolny trucht i bieg. Najtrudniejsze jest wyrobienie w sobie nawyku ćwiczeń, ale później okazuje się, że aktywność fizyczna staje się warunkiem dobrego samopoczucia. Ćwiczenia przed planowaną ciążą są niezwykle istotne. Sprawna i zdrowa mama to najlepsze, co można dać dziecku od początku wspólnej przygody, jaką jest macierzyństwo.
Jak przygotować się do ciąży? Szczepienia, zabiegi, leki
Na kilka tygodni przed planowaną ciążą warto sprawdzić swoją kartę szczepień i uzupełnić szczepienia brakujące. Szczepienia zalecane w Polsce dla kobiet, które chcą zajść w ciążę to:
- grypa – szczepienie jest ważne przez jeden sezon epidemiologiczny,
- WZW typu B – o ile kobieta nie została zaszczepiona w ramach szczepień obowiązkowych,
- odra, świnka, różyczka – przez min. 4 tygodnie po jej otrzymaniu należy wstrzymać starania o dziecko, gdyż jest to szczepionka żywa i może spowodować zespół wad wrodzonych u dziecka, znane jako różyczka wrodzona,
- ospa wietrzna – jeśli przyszła mama nie chorowała na ospę oraz jeśli nie została poddana szczepieniu obowiązkowemu.
Aby dobrze przygotować się do ciąży w kwestii odporności, warto odwiedzić lekarza rodzinnego, który podpowie, jakie szczepienia warto wziąć pod uwagę przed oczekiwanym poczęciem.
Gdy kobieta choruje na choroby przewlekłe i przyjmuje stałe leki, planowanie ciąży powinna koniecznie skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym. Może się okazać, że niezbędne będzie zmodyfikowanie leczenia czy zmiana dawek leków, aby umożliwić bezpieczne zapłodnienie i nie zaszkodzić rozwijającemu się płodowi.
Przygotowanie do ciąży – zadbaj o spokój i relaks
Codzienna rutyna oznacza stabilizację trybu życia. Kilkugodzinny, nieprzerwany sen, dobra praca, która nie jest źródłem ciągłego stresu, stabilna sytuacja rodzinna i finansowa. To ważne aspekty, czasem zupełnie nie brane pod uwagę podczas planowania ciąży. Spokój psychiczny jest elementem bardzo niedocenianym, jednak organizm może lepiej zareagować na starania o dziecko, kiedy kobieta jest spokojna o jutro, nie musi się martwić o rachunki i ma pewną relację z partnerem.
Warto zadbać także o małe przyjemności, nie zapominać o sobie, o regeneracji fizycznej i psychicznej. Znalezienie czasu na zrobienie tego, co odpręża i relaksuje pozwoli odnaleźć balans w zabieganej codzienności.
Przygotowanie do ciąży – postępowanie partnera
Do poczęcia potrzeba dwojga, dlatego w czasie planowania ciąży przygotowania dotyczą nie tylko przyszłej mamy, ale również ojca dziecka.
Na początkowym etapie planowania ciąży warto wykonać badania krwi i badania moczu, które mogą wskazywać na występowanie niedoborów witamin lub minerałów. Jeśli mężczyzna miał różne kontakty seksualne, warto wykonać badania w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową. Zmiana trybu życia, prawidłowa dieta, wprowadzenie codziennej aktywności fizycznej oraz unikanie stresu to ważne elementy wpływające na męską płodność, istotne przy planowaniu ciąży.
Poprawa jakości nasienia jest kluczowa dla procesu zapłodnienia, a często wystarczy zrezygnować z niezdrowego jedzenia i używek, aby znacząco poprawić jego parametry. Używki negatywnie oddziałują na stan plemników; np. papierosy są jednym z najbardziej popularnych czynników obniżających męską płodność. Rzucenie palenia znacząco może zwiększyć szanse na poczęcie zdrowego dziecka.
Planowanie ciąży powinno być wspólną decyzją. Najlepiej razem zmieniać styl życia, aby móc się wspierać w codziennych, nie zawsze łatwych, zmianach. W kwestii diety warto wprowadzić pięć regularnych posiłków, dopasować ich kaloryczność do zapotrzebowania organizmu, odpowiednio się nawadniać, zrezygnować z jedzenia na wynos typu fast-food. Zmiana tłuszczów zwierzęcych na tłuszcze roślinne już pozytywnie wpływa na funkcjonowanie całego ciała. Na samym początku zmian bywa bardzo trudno, gdyż organizm może być przyzwyczajony do szybkiego jedzenia, dużej ilości cukru czy wylegiwania się popołudniami na kanapie. Jednak z biegiem czasu, w ciągu kilku tygodni okazuje się, że nowa dieta oznacza lepsze samopoczucie, a aktywność fizyczna staje się koniecznością, aby dzień uznać za udany. Planowanie ciąży dobrze rozpocząć od pozytywnych zmian.
Co zrobić, gdy występują problemy z zajściem w ciążę?
Aby stwierdzić, że występują trudności z poczęciem, para musi przez rok współżyć regularnie i bez zabezpieczenia. Problem niepłodności dotyka coraz większą ilość par planujących ciążę, a sama niepłodność uznawana jest za chorobę cywilizacyjną. Jeśli po upływie 12 miesięcy okaże się, że ciąży dalej nie ma, warto zgłosić się do ginekologa. Specjalista oceni, czy nie występują przeszkody w zapłodnieniu ze strony układu rozrodczego kobiety, podobnie jak na pierwszej wizycie, gdy kobieta z partnerem myślą o planowaniu ciąży. Lekarz zaleci również badania w kierunku określenia poziomu hormonów kobiecych i hormonów tarczycy, mogących utrudniać zajście w ciążę.
Jeśli okaże się, że na wczesnym etapie diagnostyki występują zaburzenia, lekarz podejmie odpowiednie działania, aby umożliwić poczęcie. W zależności od zdiagnozowanego problemu może zalecić leki, zabieg operacyjny, zmianę stylu życia czy konsultację z innym specjalistą chorób wewnętrznych. Jeśli przyczyna wydaje się zależna od hormonów, warto odwiedzić endokrynologa.
Nie należy się zrażać, kiedy planowanie ciąży nie przebiega tak, jak zakładamy na początku. Zdarza się, że od planowania ciąży do poczęcia i urodzenia dziecka mija więcej czasu, niż przewidujemy. Zawsze warto szukać przyczyny braku ciąży, aby móc działać i cieszyć się rodzicielstwem.
Przyczyny niepłodności kobiecej są bardzo różne. Planowanie ciąży może zaburzyć m.in.:
- zaburzenia owulacji,
- cykle bezowulacyjne,
- nieprawidłowe cykle miesięczne,
- zaburzenia hormonalne,
- zespół policystycznych jajników,
- choroby tarczycy,
- niedobory np. żelaza,
- endometrioza,
- choroby przewlekłe i leki stosowane do ich leczenia,
- stany po operacjach narządu rodnego lub jamy brzusznej,
- stan po leczeniu onkologicznym,
- przyczyna idiopatyczna.
To nie wszystkie możliwe przyczyny trudności z zajściem w ciążę, dlatego warto rozpocząć diagnostykę niepłodności od badań, które nie ingerują w ciało kobiety. Jeśli podstawowe przyczyny zostaną wykluczone, przed bolesnymi i trudnymi badaniami, jak np. ocena drożności jajowodów czy łyżeczkowanie jamy macicy, warto zbadać męskie nasienie.
Badanie nasienia polega na oddaniu próbki do pojemniczka i poddanie go szczegółowej analizie. Próbkę spermy pozyskuje się na drodze masturbacji. Biorąc pod uwagę, że 1/3 przyczyn niepłodności w parach leży po stronie mężczyzny, warto, aby przed wykonywaniem pogłębionej diagnostyki u kobiety, zbadano jakiej jakości są plemniki przyszłego ojca.
Wszystkie powyższe działania, jak zmiana stylu życia, odpowiednia dieta, rzucenie nałogów, aktywność fizyczna, powodują, że organizm zarówno kobiety, jak i mężczyzny staje się zdrowszy i bardziej wydolny. To istotnie wpływa na jakość komórek jajowych i plemników, co jest kluczowe przy planowaniu ciąży.
Postępowanie lekarskie w dużej mierze zależy od wieku i stanu zdrowia pary planującej ciążę, która zgłasza się do lekarza z problemem niepłodności. Jeśli nie ma czasu na poprawę jakości nasienia, bo np. kobieta ma 40 lat i jej rezerwa jajnikowa jest o wiele niższa niż kobiety, która ma lat 25, lekarz może zaproponować np. stymulację owulacji, inseminację czy procedurę in vitro. Aktualnie współczesna medycyna nie zostawia ludzi pragnących dziecka bez pomocy, ale przedstawia im szereg rozwiązań, które mogą im ułatwić zajście w ciążę i bezpieczne jej donoszenie do terminu porodu.
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Bibliografia:
1. Stern J. i in.: Is pregnancy planning assiociated with background characteristics and pregnancy-planning behaviour? Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 2016, 95(2), 182-189.
2. Gaarskjaer de Wolff M i in.: Degree of pregnancy planning and recommended pregnancy planning behawior among women with and without chronić medical conditions – A large hospital-based cross-sectional study. Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 2021, 100(6), 1051-1060.
3. Bomba-Opoń D. i in.: Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017, 2(5), 210-214.
4. Sieroszewski P. i in.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące diagnostyki leczenia niedoboru żelaza oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2022, 7(4), 208-216.
5. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 27.10.2023 ws. Programu Szczepień Ochronnych na rok 2024. Dz.Urz.MZ.2023.100 z dnia 2023.10.30 r.