- W Polsce normy żywienia opracowuje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy (NIZP-PZH-PIB) (dawniej Instytut Żywności i Żywienia), we współpracy z ekspertami z dziedziny dietetyki, medycyny i zdrowia publicznego.
- Sprawdź, jakie zmiany wprowadzono w zakresie zapotrzebowania na energię, białko, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne – to podstawowa wiedza, która pomoże Ci lepiej dbać o zdrowie swoje i swoich bliskich.
Normy żywienia dla populacji Polski – co to takiego?
Normy żywienia to naukowo opracowane zalecenia, określające ilości energii i składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu i utrzymania zdrowia. Określają one rekomendowane spożycie makro- i mikroskładników dla różnych grup populacyjnych. Ostatnia aktualizacja norm została opublikowana 31 grudnia 2024 r., i uwzględnia najnowsze wytyczne międzynarodowych organizacji, takich jak: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) i Amerykański Instytut Medycyny (IOM), dostosowując je do specyfiki polskiej populacji. Nowe normy stanowią aktualne i wiarygodne źródło wiedzy na temat zdrowego odżywiania i mają szerokie zastosowanie – od edukacji akademickiej po praktykę dietetyczną i zdrowie publiczne.
Skąd wynikają aktualizacje Norm Żywienia?
Aktualizacje norm żywienia wynikają z dynamicznie rozwijającej się wiedzy naukowej na temat wpływu diety na zdrowie człowieka. Nowe badania pozwalają lepiej określić zapotrzebowanie na składniki odżywcze oraz ich rolę w profilaktyce chorób dietozależnych, takich jak otyłość, cukrzyca, nadciśnienie czy choroby sercowo-naczyniowe. Ponadto, zmiany w normach uwzględniają rekomendacje międzynarodowych organizacji, które bazują na najnowszych odkryciach naukowych i globalnych trendach zdrowotnych.
Dostosowanie norm do specyfiki polskiej populacji oraz aktualnych warunków społeczno-ekonomicznych pozwala na precyzyjniejsze określenie zaleceń żywieniowych, które wspierają zdrowy styl życia i profilaktykę chorób przewlekłych. Aktualizacja norm stanowi część działań realizowanych w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021–2025.
Najważniejsze zmiany w Normach Żywienia
Aktualizacja Norm Żywienia 2024 wprowadza szereg istotnych zmian, które wynikają z najnowszych badań naukowych oraz zaleceń międzynarodowych organizacji, zajmujących się zdrowiem publicznym i żywieniem. Zmiany te mają na celu lepsze dostosowanie zaleceń do rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa oraz zapewnienie optymalnej podaży składników odżywczych.
Zmiany w nomach na energię
W najnowszej aktualizacji Norm Żywienia dla populacji Polski 2024 wprowadzono istotne zmiany dotyczące obliczania zapotrzebowania energetycznego. Kluczową modyfikacją jest przejście od uwzględniania rzeczywistej masy ciała do stosowania należnej masy ciała (NMC).
● Poprzednio (Normy z 2020 r.) – zapotrzebowanie energetyczne obliczano na podstawie rzeczywistej masy ciała, z uwzględnieniem zakresu prawidłowego BMI (18,5–24,9 kg/m²).
● Obecnie (Normy z 2024 r.) – obliczenia opierają się na należnej masie ciała, odpowiadającej BMI = 22 kg/m².
Zmiany w normach na białko
Główne zmiany w spożyciu białka w normach z 2024 roku obejmują:
● Zmianę podstawy obliczeń. W nowych zaleceniach przy obliczaniu zapotrzebowania na białko, zamiast rzeczywistej masy ciała stosuje się należną masę ciała (NMC), wyliczoną na podstawie wzrostu i wskaźnika BMI = 22 kg/m². Dzięki temu normy lepiej odpowiadają rzeczywistym potrzebom organizmu, eliminując wpływ nadmiernej lub niedostatecznej masy ciała na wyliczenia.
● Obniżenie wartości RDA (Recommended Dietary Allowance) – zalecanego dziennego spożycia. Dla dorosłych normy spożycia białka zostały zmniejszone z 0,9 g/kg masy ciała/dobę do 0,83 g/kg należnej masy ciała/dobę.
● Szczegółowe normy dla dzieci i młodzieży. Wprowadzono bardziej precyzyjne normy uwzględniające wiek i płeć dla dzieci i młodzieży.
● Aktualizację zaleceń dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących. Zmieniono wartości dodatkowego zapotrzebowania na białko w poszczególnych trymestrach ciąży oraz w okresie laktacji. Wprowadzono bardziej precyzyjne wytyczne, uwzględniające nowe badania dotyczące roli białka w prawidłowym rozwoju płodu oraz w produkcji mleka matki.
Modyfikacja zaleceń dotyczących spożycia tłuszczów
Wprowadzono również zmiany dotyczące zaleceń spożycia tłuszczów. Poprzednie normy rekomendowały, aby tłuszcze w diecie osoby dorosłej stanowiły od 20% do 35% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Obecnie zalecany udział tłuszczu w diecie został zwiększony i wynosi od 30% do 40% całkowitej energii dostarczanej z pożywienia. Warto jednak zauważyć, że dla osób o niskiej aktywności fizycznej zalecany udział tłuszczu pozostaje w granicach 20%–30%
Zmiany w zapotrzebowaniu energetycznym dla kobiet w ciąży i karmiących
W najnowszych Normach Żywienia z 2024 r. zmianie uległo również zapotrzebowanie na energię dla kobiet w ciąży i karmiących. Zapotrzebowanie na energię wygląda teraz następująco:
● dla I trymestru: +70 kcal/dobę (wcześniej +85 kcal).
● dla II trymestru: +260 kcal/dobę (wcześniej +285 kcal).
● dla III trymestru: +500 kcal/dobę (wcześniej +475 kcal).
● dla kobiety karmiącej: +500 kcal/dobę (wcześniej +505 kcal).
Zmiany w normach dla niemowląt
W najnowszej aktualizacji Norm Żywienia dla populacji Polski 2024 wprowadzono istotne zmiany, dotyczące zaleceń żywieniowych dla niemowląt. Najważniejszą modyfikacją jest wyłączenie norm żywieniowych dla niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia. Decyzja ta opiera się na założeniu, że w tym okresie wyłączne karmienie piersią dostarcza wszystkich niezbędnych składników odżywczych, a w przypadkach, gdy jest to niemożliwe, stosuje się mleka modyfikowane, których skład jest ściśle regulowany przez odrębne przepisy.
Z kolei dla niemowląt w wieku od 6 do 11 miesięcy opracowano szczegółowe normy żywieniowe, uwzględniające różnice w zapotrzebowaniu po zakończeniu każdego miesiąca życia. Nowe zalecenia są zróżnicowane ze względu na płeć, co stanowi istotną zmianę w porównaniu z poprzednimi normami, gdzie do 9. roku życia wartości były jednakowe dla obu płci.
Aktualizacja norm na jod, molibden, żelazo i mangan
W najnowszych normach żywienia wprowadzono również istotne zmiany dotyczące biotyny, jodu, molibdenu, żelaza i manganu dostosowując zalecenia do aktualnych badań naukowych oraz międzynarodowych wytycznych. Poniżej przedstawiamy kluczowe modyfikacje.
Biotyna
Wprowadzono istotne zmiany dotyczące zaleceń spożycia biotyny (witaminy B7), dostosowując je do aktualnych badań naukowych oraz rekomendacji międzynarodowych instytucji. Poniżej przedstawiamy porównanie norm z 2020 i 2024 roku dla różnych grup wiekowych:
● Dzieci w wieku 1-3 lata – zalecane spożycie biotyny wzrosło z 8 µg/dobę do 20 µg/dobę, co stanowi 2,5-krotny wzrost.
● Dzieci w wieku -6 lat – wzrost z 12 µg/dobę do 25 µg/dobę.
● Dzieci w wieku 7-9 lat – wzrost z 20 µg/dobę do 25 µg/dobę.
● Młodzież 16-18 lat – wzrost z 25 µg/dobę do 35 µg/dobę dla obu płci.
● Dorośli mężczyźni i kobiety (>19 lat) – wzrost z 30 µg/dobę do 40 µg/dobę.
● Kobiety w ciąży – wzrost z 30 µg/dobę do 40 µg/dobę.
● Kobiety karmiące – wzrost z 35 µg/dobę do 45 µg/dobę.
Jod
Obniżono zapotrzebowanie na jod dla niemowląt. Zapotrzebowanie dla niemowląt 6–12 miesięcy poprzednio wynosiło – 130 µg/dobę, a obecnie wynosi – 70 µg/dobę.
Molibden
Molibden pełni kluczową rolę jako kofaktor enzymów uczestniczących w metabolizmie aminokwasów zawierających siarkę oraz w przemianach puryn i pirymidyn. W poprzednich normach żywienia dla populacji Polski, opublikowanych w 2020 roku, nie określono konkretnych zaleceń dotyczących spożycia molibdenu. Obecnie wprowadzono nowe zalecenia dotyczące poziomu wystarczającego spożycia (AI) dla osób dorosłych, który wnosi 65 µg/dobę.
Żelazo
Wprowadzono górne tolerowane poziomy spożycia (UL) dla żelaza, co pozwala zapobiegać negatywnym skutkom nadmiaru (uszkodzenia wątroby, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych). Górne tolerowane poziomy spożycia dla żelaza prezentują się teraz następująco:
● Niemowlęta 4-11 miesięcy: 40 mg/dobę
● Dzieci 1-3 lata: 40 mg/dobę
● Dzieci 4-8 lat: 40 mg/dobę
● Dzieci 9-13 lat: 40 mg/dobę
● Młodzież 14-18 lat: 45 mg/dobę
● Dorośli: 45 mg/dobę
Mangan
Po raz pierwszy wprowadzono również wartości UL dla manganu. Górne tolerowane poziomy spożycia dla manganu wyglądają następująco:
● Niemowlęta 4-6 miesięcy – 0,6 mg/dobę
● Niemowlęta 7-12 miesięcy – 0,6 mg/dobę
● Dzieci 1-3 lata – 2 mg/dobę
● Dzieci 4-8 lat – 3 mg/dobę
● Dzieci 9-13 lat – 6 mg/dobę
● Młodzież 14-18 lat – 9 mg/dobę
● Dorośli – 11 mg/dobę
Normy Żywienia dla Populacji Polski 2024 – podsumowanie zmian
Zmiany w Normach Żywienia 2024 mają na celu dostosowanie rekomendacji do współczesnych warunków zdrowotnych, stylu życia oraz wyników najnowszych badań naukowych. Aktualizacja norm na energię, białko i tłuszcze, nowe wartości dla biotyny i jodu, a także precyzyjne określenie górnych tolerowanych poziomów spożycia to kluczowe elementy tej nowelizacji. Dzięki tym zmianom normy żywienia stają się bardziej adekwatne i pomocne zarówno dla specjalistów, jak i dla wszystkich zainteresowanych zdrowym żywieniem.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Bibliografia:
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.). (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warszawa: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.
- Rychlik E., Stoś K., Woźniak A., Mojska H. (red.). (2024). Normy żywienia dla populacji Polski. Warszawa: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.